مساجد و زیارتگاهها

دارالمرحمه شاهکاری دیگر در آستان قدس رضوی

دارالمرحمه شاهکاری دیگر در آستان قدس رضوی

توفیقی بود در دهه اول شعبان المعظم سال 1437 هجری قمری مصادف با دهه سوم اردیبهشت 1395 هجری شمسی، چند روزی به همراه خانواده و چند تن از بستگان مهمان امام رئوف مسلمانان، هشتمین امام معصوم شیعیان، حضرت امام علی بن موسی الرضا(علیه آلاف التحیة و الثناء) در شهر مشهد مقدس بوده و از نزدیک عرض ارادت و سلامی به ساحت آن حضرت داشته باشیم و مضجع نورانی وی را با معرفت زیارت و با توسل به روح مطهرش و تضرع در درگاه ایزیدی، ضیاء و صفایی به قلب زنگار زده خود داده باشیم. از این بابت خدای مهربان را که چنین توفیقی را رفیقمان نمود، بسی سپاس می گوییم.
در کنار زیارت امام هشتم(ع)، در نماز جمعه 24 اردیبهشت  1395 نیز که به امامت آیت الله سید احمد علم الهدی بر گزار شده بود شرکت نمودیم. نماز جمعه این هفته برای نخستین بار در دار المرحمه و رواق امام خمینی(ره)، در طبقه تحتانی حرم مطهر رضوی(ع) بر گزار شده بود. پیش از این نماز جمعه در صحن جامع رضوی برگزار می گردید که به خاطر مسقف نبودن آن، نماز گزاران از گرما و آفتاب تابان بهار و تابستان و از سرما در زمستان و ایام بارندگی در امان نبودند. ولی شبستان دارالمرحمه به خاطر مسقف بودن و بهره مندی از سیستم های گرمایی و سرمایی و فضای زیبای هنری، مکان  جذابی برای نمازگزاران و زایران امام هشتم(ع) می باشد.

فضای داخلی دار المرحمه واقعا جذاب و خیره کننده است. دلم اجازه نمی دهد به سادگی از کنار آن بگذرم و مناسب دیدم از این ره گذر، اطلاعاتی از این مکان شریف را که از وبسایت آستان قدس رضوی اخذ نمودم در اختیار شما عزیزان قرار دهم:

رواق دارالمرحمه حرم مطهر امام رضا (ع) دی سال ۱۳۹۲ همزمان با سالروز ولادت نبی مکرم اسلام (ص) و امام جعفر صادق (ع) با حضور وزیر راه و شهرسازی و دیگر مسئولان در مراسمی افتتاح شد.

رواق دارالمرحمه با زیربنای هفت هزار و ۹۰۰ مترمربع و پنج هزار و ۳۰۰ متر مربع فضای عبادی مفید با ظرفیت بیش از ۱۰ هزار نفر نماز گزار در طبقه پایین رواق امام خمینی (ره) حرم مطهر رضوی احداث شده است.
در طراحی و ساخت این رواق از هنرهای اصیل و آرایه بندی های اسلامی توسط هنرمندان شاخص آستان قدس رضوی بهره گرفته شده است.

دو هزار متر مربع فضای تاسیساتی، بهره‌گیری از ۹ دستگاه هواساز برای تهویه و سنسورهای سنجش CO2 برای تامین هوای کیفی مطبوع را دیگر بخش‌های این رواق است. همچنین در این رواق به وسیله سیستم صوت دیجیتال، صدای مراسم و سخنرانان و برنامه‌ها به طور یکنواخت در همه نقاط رواق پخش می‌شود.
بدنه این رواق با تیرآهن و بتون ساخته شده و برای پی و ستون های اصلی سازه از فولاد و بتون استفاده شده است ویژگی های مهم این سازه عدم استفاده از ملحقات برای تزئینات سازه ای است، به این معنی که برای ساخت کلیه کاربندی ها و رسمی بندی ها از سازه اصلی و ترکیبات آن استفاده شده است. انطباق طرح معماری بنا به سازه آن و عدم هرگونه دخل و تصرف درمعماری گذشته اطراف صحن سابق امام خمینی (ره) یکی دیگراز ویژگی های این رواق است. این رواق چهار ورودی دارد:
دو ورودی از طرف صحن جامع رضوی، یک ورودی از طرف صحن آزادی، یک ورودی از طرف رواق امام خمینی(ره).
دررواق دارالمرحمه 64 ستون وجود داردکه 56 ستون دروسط رواق قراردارد 8 ستون دیگرمتصل به بدنه است. این ستون ها از بالا با ستون های رواق امام خمینی کلاف هستند. سقف رواق را آینه کاری ها و نقوش تزئینی پوشانده است. دیواره های رواق نیزبه فاصله 50/1 متربا سنگ از اره پوشانده شده است و مابقی دیوارآینه کاری شده است.
در ورودی های صحن جامع رضوی، علاوه برپله های ثابت، دو دستگاه پله برقی نیز تعبیه شده است. دو کفشداری نیز در این ورودی آماده خدمت رسانی به زائران است. در ورودی های صحن آزادی و رواق امام خمینی(ره) نیزیک پله کان ثابت برای تردد زائران درنظرگرفته شده است.

*****

نشانی را می دانم، دلم را با قدم هایم هماهنگ کرده ام. باید از صحن جامع بگذرم، آن سوی رواق های قدیمی، جایی هست که چشم هایم برای دیدن اش لحظه شماری می کنند. باید آن قدری بروم تا برسم به تازگی نقوش نشسته بردیوارها، دیوارهایی که تماماً قیام کرده اند به پاس مهربانی امامی که با سخاوتش دعوت می کند زائران را به کمی خلوت و خلوص درکنج این سرای پراز رحمت. درب ها که بازمی شوند، کفش از پای می کنم و دل از دل بستگی ها جدا می کنم. عطرمعنویت به مشامم می رسد، انگارذرات رحمت پراکنده می شوند از این سقف نورانی و می نشینند برشانه هایم. همه ی اشیاء وآینه ها و نقش ها گردهم آمده اند تا بعدها زائران زیرسایه ی مهربانی امام شان کمی بیشترلطف و مرحمت بگیرند. از آستانه ی این رواق که رونق بخش نیایش زائران خواهد بود، می توانم صدای عاشقانه ی راز و نیاز بشنوم، هرذره ای دراین خانه به ستایشی مشغول است. تقدس، زبان واژه ها را بند می آورد و چشم را خیره می کند. حالا امام من، دروسعت این رواق و میان نظم ستون ها و اضلاع درهم پیچیده ی آینه ها ایستاده ام و نظاره می کنم که چگونه چراغ و آینه، فرش و نقش و آبگینه دست دردست هم می سپارند تا من فروتنانه زیارتی به جا آورم اگرقبول حضرتش افتد.
از سالیان دور هنر آینه کاری، یکی از بخش های اصلی معماری حرم مطهر بوده است. پس از ساخت رواق دارالحجه که یکی از شاهکارهای هنر آینه کاری محسوب می شود، این بار رواق دارالمرحمه، زیبایی های این هنر اصیل ایرانی را به نمایش گذاشته است دررواق دارالمرحمه نزدیک به 10 هزارمترمربع آینه کاری انجام شده است جنس آینه های این رواق، سفید، لاجوردی و طلایی است. 90 درصد از آینه کاری این رواق با آینه های سفید با قطر2/1 میلیمتر انجام شده است. آینه ها ی لاجوردی نیز به صورت ستاره ها ی چهار کنگره، با ظرافت تمام به صورت قرینه، سقف رواق را تزیین کرده اند. از آینه های طلایی نیز به صورت خطی در سقف سازه استفاده شده است. آینه کاری این رواق در طول حدود سه سال و به همت اساتید این هنربه انجام رسیده است.

آینه های شکسته، مرا تکرار می کنند. هزارباره می شوم در انعکاس هرآینه و نقشی بر دلم می ماند از حضور نورانی صاحب خانه و می دانم این شکسته شدن ها بعدها برای زائران چه تعابیر خالصانه ای خواهد یافت، آن گاه که با دل شکسته شان میان دیوارها بنشینند و به چهره ی شکسته ی خود درآینه ها بنگرند، یادشان خواهد آمد که خدا نزدیکتر است درقلوب شکسته، امیدی برای اجابت در دلشان می دمد. گویی آینه ها می دانند که باید به همدلی با زائران بنشینند. نمی شود در سکوت به نظاره مشغول شد. باید ذکری بگویم، این آینه ها وظیفه ی مقدس شان این است که مدام منعکس کنند اذکار عارفانه را، باید زمزمه هایم بر دل شفاف شان جاری شود تا آینه ها درتکرار نقش خویش باشند. هر تلالویی که از دل آینه ها و طرح منظم و تودرتوی شان بیرون می آید، در ذهن ناظری چون من، که زائرانه به دیدارآمده ام، معنایی از پاکی و روشنایی تداعی می شود و درخشش نورانی این اشکال هندسی مرا در این فکر فرو می برد که آیا بعدها زائران دراین رواق به زیارت مشغول گردند، دلی پیدا می شود که تشعشع معنویت درآن به پای این آینه کاری ها برسد؟ مؤمنی به این خانه خواهد آمد که مؤمنانه نورانیت دلش از روشنایی دیوارها سبقت بگیرد؟ این را امام(ع) خوب تر می داند و اوست که به یمن و وجود مقدس اش این دیوارها برپا گشتند و آجر روی آجر، رواقی ساختند به تمامی شایسته ی مهمان و مهمان نوازی.

رواق دارالمرحمه جایی است برای هنرنمایی هنراسلامی. هنرهای اسلامی مقرنس، آینه کاری، خوشنویسی،گچ بری، نقاشی و حجاری سنگی از جمله هنرهای این رواق است. هنر خوشنویسی نیز به عنوان یکی از هنرهای تاریخی حرم مطهر، در زیبایی این رواق سهم به سزایی دارد. دور تا دور رواق دارالمرحمه با کتیبه هایی منقش به آیات قرآن کریم تزیین شده است در اطراف محراب این رواق که در قسمت جنوبی آن قراردارد، هشت عدد قوس محرابی شکل وجود دارد که با آیات قرآن کریم تزیین گردیده است. خوشنویسی های این رواق توسط برجسته ترین اساتید، از جمله اساتید موحد و یعقوبی نگاشته شده است.



و چشمم را به سوی کتیبه هایی می کشاند که سرتاسر دیواره ی این رواق حک شده است. در می یابم چرا اولین حسی که در وجودم بیدارگشت، حس آمیخته با تقدس بود، اکنون می فهمم رواقی که با هاله ای از آیات الهی احاطه شده باشد، به هر آن که وارد شود، این حس را القاء خواهدکرد. من غرق در احوالی که برای باز گفتنش زبانی با لهجه ی دل نیاز است و نه زبان کلمات و حروف، میان این رواق روشن بال های روحم را می گشایم. این خطوط برجسته که درآن هرخطی در انتهای هرحرف، می شکند و به دل حرف بعدی فرو می رود، آیات را بردیواره ها ثبت کرده اند. این کتیبه ها بی گمان عشق را دردلم جاودانه ترمی کنند.

روشنایی رواق دارالمرحمه با 50 لوستر 54 شعله با لامپ 18 وات تأمین می شود. جنس تمامی لوسترها از کریستال های دست تراش، با طراحی های فوق العاده زیبا است. جنس کریستال لوسترهای این رواق از بهترین جنس کریستال در جهان تأمین شده است. طراحی لوسترها به شکلی بوده که کاملا با محیط سازگار باشد و نور یک دست بدون سایه روشن تأمین کند. نحوه قرارگیری این لوسترها به شکلی است که کمک می کند تا مخاطب ظرافت های معماری رواق را به بهترین شکل ببیند. با توجه به حجم آینه کاری از نورهای مخفی نیز در روشنایی رواق استفاده شده است. در ورودی اصلی رواق از طرف صحن جامع رضوی و در محل کفشداری ها نیزچندین لوستر پیش بینی شده است.



از نور نگفتم انگار. همان انواری که چراغ های زینتی می تابانند، و نورهای شان چراغ دلم را روشن کرده است. نگفته ها بسیار می شود آن گاه که برهر شیئی و هر طرح و هر دیوار لحظه ای بیش تر درنگ می کنم. چراغ این خانه اما به نوردیگر روشن است. می دانم این چراغ ها و نور افشان های سقفی، به معنا و ماهیت حقیقی نور در این خانه پی برده اند. هرلاله ی روشنی که بر این نورافشان ها نشسته، شمعی برجان زائر خواهد بود. جمع لاله های روشن، می تواند گلشنی بسازد بیکران، لاله زاری که هاله ی روشنایی را در سرتاسر رواق امتداد می دهد. ریسه ها رشته های نور و روشنی را بردستانم می ریزند و چقدر دل انگیزتر می شود هوای با صفای این خانه.
سیستم صوتی رواق دارالمرحمه، سیستمی کاملاً ویژه است که برای نخستین بار در حرم مطهر رضوی مورد استفاده قرارمی گیرد. این سیستم صوتی که از بهترین های دنیا محسوب می شود، کاملا با محیط پیرامون خود هماهنگ است و مشکل پژواک صدا که بزرگترین مشکل در اماکن مسقف است را برطرف کرده است. به کمک این سیستم صوتی ویژه صدایی کاملا یکنواخت در تمام نقاط رواق شنیده خواهد شد. درکنارسیستم صوتی، 9 دستگاه هواساز هوای تازه و مطبوعی را در رواق دارالمرحمه تأمین می کنند. هوای تازه از طریق دریچه های خطی که در سقف رواق کارشده وارد فضا می شود و هوای مرده نیز از رواق خارج می شود. کپسول های آتش نشانی و فایرباکس به منظور اطفاء پیش بینی شده است. در دوطرف رواق شیرهای برداشت آب برای شستشوی آن درنظرگرفته شده است. همچنین درسراسر رواق دوربین های مداربسته برای کنترل تعبیه شده است.

و در میان اصوات، نقش سنگین خود را ایفا می کنند، اصواتی که به تمامی آرامش را دردلم عمیق ترمی کنند و آیات قرآن را درمیان دیوارهای روشن می افشانند. بعد از آن نوبت نوای ملکوتی اذان است که یادآوری می کند وقت نماز است. و این صدا آن چنان نزدیک و رسا به گوشم می رسد که گمان می کنم مؤذن همین نزدیکی هاست. این صوت آسمانی دل و روح را درملکوتی ترین حالات خود غرق می کند. سایه بان این رواق من را دچار می کند. دچار پریشانی نظم گونه ی نقوشی شده ام که خیرگی چشم هایم را می ربایند این ستون ها چگونه این همه پریشانی را بر شانه هایشان تاب می آورند؟ چشم که از سقف بردارم، هنوزدیوارها این جایند تا با نهایت زیبایی، تقدس را دوچندان کنند. بی شک هر زائری نیز هم چون من دچار طلایی طرح ها و پریشانی نقش ها خواهد شد. قرار است تمام آن چه این رواق را تشکیل داده است، روزنی باشد به دل، مأمنی باشد برای مؤمن، قرار است از کوچک ترین ذره ای که در بطن این رواق جای گرفته است تا قامت مستحکم ستون ها و سقف بلند و دیوارهای رویش، مدخلی باشد به آرامش مؤمنی که آمده است گره بزند بندبند وجودش را به معنویت این خانه ی مقدس. این سایبان پر رونق خواهد شد، آن چنان که فرشتگان بر این سقف روشن درآمد و شدی مدام خواهند بود و دعای زائران را به آسمان خواهند برد. من نیزآن چنان در روشنی سقف و جلوه ی باشکوه دیوارها دچارگشته ام که حتم دارم حتی اگر از این جا بروم باز دلم گوشه ای خواهد ماند، گره خورده به پیچکی، گیرکرده لای درز باریک آینه کاری ها، پیچ خورده درمیان ستون ها.
5 هزار مترمربع فرش دستباف نفیس با بهترین کیفیت مواد اولیه و بافت و400 تخته فرش که درمجموع 40 تخته 40 رج بسیارنفیس و 2 تخته فرش بزرگ پارچه و مابقی متناسب با سازه و پلان رواق دارالمرحمه، این رواق را مفروش می کنند. طرح و نقش این فرش ها که تماما توسط شرکت فرش آستان قدس رضوی تولید شده اند، شامل افشان ترنج و لچک ترنج می باشد.
خوب می دانم این جا بازتابی از معنویت است. مجموعه ای از تمام اشیائی که یا نوری می تابانند و یا نوری بازمی تابانند، یکی چراغی می شود برای نورافشانی محفل عاشقان، یکی آینه ای کوچک و هندسی برای انعکاس روشنی در جان و دل مؤمن و دیگری ستونی که تکیه گاه از راه رسیده ای باشد، تمام آن چه در این رواق جمع آمده از برای همین رسالت عاشقانه است. کسی که به نظاره ی(دارالمرحمه) برود، به هنگام بازگشت، هم چون من این ابیات مولوی را زمزمه خواهد کرد؛ غرق است جانم بر درت دربوی مشک و عنبرت، ای صد هزارمرحمت برروی خوبت دایمأ، ماییم مست و سرگران فارغ زکاردیگران عالم اگربرهم رود عشق تورا بادا بقا.

• قبلی
• بعدی