مقالات مجموعه ها

اجتماعی/ مسجد و خانواده

مسجد و خانواده

این مقاله به سفارش مرکز رسیدگی به مساجد کشور نوشته شد و در تاریخ 13/ 4/ 1384 به دبیرخانه سومین همایش هفته مسجد ارسال شد و در مجموعه مقالات کتاب فروغ مسجد(4) چاپ شد.

 سید تقی واردی

 

پیش گفتار

از زمانی که مشیت و اراده خداوند متعال بر این قرار گرفت که انسان به زمین هبوط کرده وبا تشکیل خانواده در این کره خاکی زیست نماید ، از همان آغاز نیاز بشر به جایی که محل عبادت و راز و نیاز او با خدا باشد ، محسوس بود و بدین جهت انسان های موجود آن عصر با پدیده عبادت گاه ، آشنایی و رابطه ویژه ای داشتند و به مرور زمان ، عبادت و پرستش خداوند سبحان در جایی به نام عبادت گاه و یا مسجد ، در زندگی انسان ها نهادینه شده است

 در تمام ادیان و مذاهب الهی ، عبادت گاه ها ، جایگاه ویژه ای در نزد پیروان آن ها داشته و از اعتبار و قداست خاصی برخوردار بودند .

 هم اینک نیز پیروان ادیان و مذاهب موجود در دنیا ، هرکدام دارای عبادت گاه ویژه ای می باشند و با مراجعه به آن ها ، اعمال عبادی خویش را انجام می دهند .

 زرتشتیان در آتشکده ها ، یهودیان در کنشت ها ، بودائیان و هندو ها در معبد ها ، مسیحیان در کلیسا ها ، راهبان در دیرها و مسلمانان در مسجدها عبادت های خویش را به جا می آورند و برای چنین مکان هایی اعتبار و قداست ویژه ای قائل می باشند .

 در میان تمام پیروان ادیان الهی ، مسلمانان اهمیت خاصی برای عبادت گاه خود قائل بوده ، به طوری که در هر شبانه روز پنج و حداقل سه بار به آن مراجعه کرده و نمازها و عباداتشان را در آن انجام می دهند و در حقیقت ، بخشی از عمر خود را در مساجد سپری می کنند و آن را خانه دوم خود می دانند .

 در میان مسلمانان ، خانواده به عنوان رکن رکین و زیر ساخت اصلی و اساسی جامعه ، در برقراری ارتباط معنوی و الهی مسلمانان با مسجد ، نقش مهم و منحصر به فردی بر عهده داشته و در هر عصر و نسلی مانع دوری و افتراق افراد با مساجد گردیده است .

 در این نوشتار تلاش خواهیم کرد موضوع " مسجد و خانواده " را که از موضوعات مهم در زمان ما می باشد ، از منظر جامعه شناسی و با استفاده از آیات و روایات معصومین (ع) مورد بحث و بررسی قرار دهیم و آن را در بخش های ذیل پی گیریم :

 1) رابطه خانواده با مسجد

 2) تعامل مسجد و خانواده

 3) آثار و فواید حضور خانواده در مسجد

 4) وظایف خانواده در برابر مسجد

 5) استفاده های مفید و مشروع از مسجد

 6) استفاده های ابزاری و ممنوع از مسجد

 البته هر یک از این بخش ها دارای زیر بخش ها و زیر شاخه هایی می باشند که به ترتیب به آن ها می پردازیم .

 امید است این گونه نوشته ها و تلاش ها تأثیر به سزایی در اقبال و رویکرد خانواده ها ، به ویژه جوانان و نوجوانان میهن عزیزما و سراسرجوامع اسلامی به مسجد ، این پایگاه سترگ و بزرگ الهی در بر داشته و آنان را از راه های انحرافی و فساد انگیز رهایی بخشد و رضایت خداوند سبحان و خرسندی صاحب الامر ، حضرت حجت بن الحسن (ع) را در پی داشته باشد .

 رابطه خانواده با مسجد

 رابطه خانواده با مسجد ، از چند جهت می تواند مورد بحث و بررسی قرار گیرد و در این جا تنها به رابطه کمی و رابطه کیفی می پردازیم .

 1- رابطه کمی :

 1-1- رابطه موقت و محدود .

 بدین گونه که انسان به وقت نیاز و یا در ایام خاص مانند ماه مبارک رمضان به مسجد روی آورده و پس از رفع نیاز و یا پایان ایام خاص ، رابطه اش را با مسجد ضعیف و یا حتی ترک می کند .

 این رابطه ، گرچه خالی از فایده و ارزش نیست ، ولیکن مورد توصیه و سفارش الهی نمی باشد وبرعکس مورد نقد و سرزنش قرار گرفته و مشابه این تمثیلی است که انسان هرگاه به مصیبت و گرفتاری مبتلا می شود ، به خدا رو می آورد و هنگامی که گرفتاری اش برطرف گردد ، بار دیگر خدا را فراموش می کند . این رفتار و کردار نکوهیده در چند جای قرآن ، از جمله در این آیه شریفه مورد نقد قرارگرفته است : فاذا رکبوا فی الفلک دعو الله مخلصین له الدین ، فلما نجیهم الی البر اذا هم یشرکون .(1)

 یعنی : هرگاه سوار کشتی شوند ، خدا را از روی اخلاص و پاکی می خوانند و همین که به خشکی رسند [ و از کشتی پیاده گردند ] شرک می ورزند !

 بی تردید هرکس به چنین روش و شیوه ای در استفاده و بهره مندی از مسجد , روی آورد مورد نقد و سرزنش الهی قرارمی گیرد وبدین جهت باید در حد امکان از آن پرهیز کرد .

 2-1- رابطه دایم و غیر محدود .

 رابطه نیک و پسندیده خانواده ها با مساجد , آن است که حد و حصاری نداشته و دایم و همیشگی باشد و در حقیقت ، مسجد خانه دیگری برای آنان باشد .

 در قرآن کریم آمده است : و اقیموا وجوهکم عند کل مسجد و ادعوه مخلصین له الدین . (2)

 یعنی : توجهتان را در هر مسجدی به سوی او کنید و او را بخوانید ، در حالی که دین (خود) را برای او خالص گردانید .

 این توصیه الهی بیان گر این معنا است که انسان همیشه به خدا توجه داشته و از روی اخلاص و نیت پاک ، او را بخواند وبرای این امر در عبادت گاه و به ویژه در مسجد ، تأکید بیشتری شده است و این امر نشاندهنده حضور شایسته و بایسته مسلمانان در مساجد است .

پیامبر اکرم (ص) نیز در روایتی فرمود : من کان القرآن در بته و المسجد بیته ، بنی الله تعالی له بیتاً فی الجنه و درجه دون الدرجه الوسطی . (3)

 یعنی : هرکس که قرآن همدم او و مسجد خانه وی باشد ، خداوند متعال خانه ای در بهشت برای او بنا کرده و در درجه ای پایین تر از درجه وسطی به وی عطا خواهد کرد .

 2- رابطه کیفی :

 1-2- رابطه فیزیکی و ظاهری .

 گاهی اوقات ، انسان به مسجد می رود و حضور فیزیکی و جسمی در آن پیدا می کند ، ولی روحش در قید و بند چیزهای دیگر است و فکر و خیال او در عرصه های دیگر و خارج از حوزه معنویت و عبادت قرار گرفته است .

 چنین انسانی ، رابطه بی حاصل و بی ارزش با مسجد برقرار کرده و از کسب ثواب و ارزش های معنوی و روحی محروم مانده است .

محروم تر از او کسی است که در مسجد به کارهای غیر عبادی و حتی گناه آلود به پردازد .

 پیامبر خدا (ص) در حدیثی فرمود : الجلوس فی المسجد انتظار الصلاه ، عباده مالم یحدث . قیل : یا رسول الله (ص) و ما یحدث ؟ قال (ص) : الاغتیاب . (4)

 یعنی : نشستن در مسجد به انتظار نماز ، عبادت است مادامی که حدثی از او سر نزند . پرسیده شد : ای رسول خدا (ص) به چه چیزی محدث میشود ؟ فرمود : به غیبت کردن .

 آری ، غیبت از دیگران و سخن گفتن از کسی که در جمع آنان نیست و پرداختن به شایعات و پر و بال دادن به آن ها و یا فرو رفتن در امور دنیوی و فارغ شدن از عبادت و پرستش الهی ، منافات با روح عبادت و طاعت الهی دارد و انسان را به مقصود و مقصد خالص نمی رساند .

 در روایت اهل بیت عصمت و طهارت (ع) آمده است : یأتی فی آخر الزمان ناس یأتون المساجد ، فیقعدون فیها حلقاً ، ذکرهم الدنیا و حب الدنیا ، لاتجالسوهم ، فلیس لله فیهم حاجه . (5)

 یعنی : در روزگار آخرالزمان ، مردمی وارد مسجد می شوند و حلقه ای برای خویش تشکیل داده و درباره دنیا ودوستی (مظاهر) دنیا به گفت و گو می پردازند [ و از عبادت و نیایش غافل می مانند ] ، با چنین کسانی هم نشینی نکنید . زیرا خدا را ( رغبت ) و حاجتی به آنان نیست .

 2-2- رابطه معنوی و باطنی .

 رابطه خانواده با مسجد باید مفید و ثمر بخش باشد و این رابطه ، درصورتی برقرار می گردد که انسان با تمام وجودش در مسجد حضور پیدا کند و روح و روان خود را با عطر معنویت و عبادت مسجد ، معطر گرداند و علاوه بر حضور فیزیکی و جسمی ، حضور معنوی و باطنی داشته باشد و اندیشه و توجهات او تنها به خدا و خداشناسی و خداستایی مشغول باشد و خود را از هر فکر و خیال دنیوی برهاند .

 امام زین العابدین (ع) درباره حضور معنوی در مسجد فرمود : والمساجد بیوت الله ، فمن سعی الیها فقد سعی الی الله و قصد الیه ، و المصلی مادام فی صلاته فهو واقف بین یدی الله - عز و جل

 یعنی : مساجد ، خانه های خدا می باشند . پس هرکسی که به سوی آن ها بشتابد ، به سوی خدا شتافته و او را قصد کرده است و شخص نمازگزار ، مادامی که در حال نماز است ، در نزد پروردگار متعال قرار گرفته است .

 می توان از این حدیث شریف ، چنین به دست آورد : انسانی که در مسجد ، در حال نماز است و تمام توجهات او تنها به سوی خداست و او را از روی اخلاص و ایمان ، عبادت و پرستش می کند ، چنین کسی توفیق لقای الهی یافته و به مقام بس والا و بزرگی نایل شده است .

 تعامل مسجد و خانواده

 خانواده ، نهادی است اجتماعی و مسجد ، مکانی است مقدس برای عبادت مسلمانان . این دو پدیده ، ارتباط تنگاتنگی با هم دارند و از یکدیگر متأثر و بهره مند می باشند .

 معمولاً هرگاه ارتباط مسجد و خانواده مورد کنکاش قرار می گیرد ، رابطه یک سویه خانواده با مسجد مورد بحث و بررسی قرار می گیرد ، در حالی که می توان ارتباط بین این دو نهاد مهم را دو جانبه در نظر گرفت و تعامل آن دو و یا تأثیر هریک در دیگری را در معرض بحث و بررسی گذاشت . در این جا به نمونه هایی از تعامل مسجد و خانواده اشاره می کنیم :

 1) وقف زمین برای مسجد

 از موارد مفید و مهم تعامل خانواده با مسجد ، اقدام این نهاد اجتماعی در وقف کردن زمین ملکی جهت احداث و بنای مسجد است .

 مسلمانان به پیروی از پیشوایان و امامان معصوم (ع) از صدر اسلام تاکنون در این زمینه پیش تازند

 واز این سنت حسنه آنان در وقف زمین هایشان برای مسجد است که شاهد شکوفایی این همه مساجد در سراسر جهان هستیم .

 بدین لحاظ , خانواده هایی که توانایی مالی ساختن مسجد و یا فرصت و قدرت اداره کردن آن را ندارند ، ولی زمینی دارند که برای ساخت مسجد کفایت می کند ، می توانند آن قطعه زمین را جهت احداث مسجد وقف کنند ، تا زمینه ای برای مسلمانان دیگر فراهم گردد و آن ها برای ساختن آن اقدام کنند .

 وقف که معنی و مفهوم آن عبارت است از متوقف ساختن مالکیت خصوصی و شخصی و اقدام به عمومی کردن منافع آن در راه خدا برای استفاده دائمی مردم ، دارای احکام فقهی و شرعی ویژه ای است که در کتب فقهی علما و رساله های عملیه مراجع تقلید عظام بیان شده است و درباره آن ، سفارش وتوصیه های فراوانی وارد شده است . از جمله این که در خبر صحیح از امام جعفر صادق (ع) روایت شده است : لیس یتبع الرجل بعد موته من الاجر ، الا ثلاث خصال : صدقه أجراها فی حیاته فهی تجری بعد موته ، و سنه هدی سنها فهی یعمل بها بعد موته ، و ولد صالح یدعوله . (7)

 

یعنی : انسانی که می میرد ، دستش از تحصیل اجر و پاداش ( کارهای دنیا ) کوتاه می گردد ، مگر کسی که سه چیز را از به یادگار گذاشته باشد : 1- ملکی که در حیاتش وقف کند و پس از وفات او به همان حال باقی باشد . 2- سنت و شیوه هدایت گری که در حیاتش پایه گذاری کرده و پس از وفاتش نیز به آن عمل گردد . 3- فرزند صالح و شایسته ای از خود بجا گذاشته باشد که پس از وفاتش برای او دعا و طلب مغفرت نماید .

بی تردید آگاهی خانواده ها از این گونه احادیث ، موجب رغبت بیشتر آن ها به وقف کردن زمین های ملکی برای احداث مسجد می گردد . به ویژه ، اگر بدانند که آن زمین در نزد خداوند متعال از چه جایگاه و منزلتی برخوردار می گردد . امام جعفر صادق (ع) در روایتی فرمود : ما من مسجد بنی ، الا علی قبر نبی أو وصی نبی قتل ، فأصاب تلک البقعة رشة من دمة ، فأحب الله أن یذکر فیها . (8)

 یعنی : هیچ مسجدی بنا نمی گردد ، مگر این که بر روی قبر پیامبر یا وصی پیامبری که به شهادت رسیده باشد قرار گیرد . پس به این مکان ، قطره ای از خون وی اصابت کرده است و خداوند سبحان دوست دارد که در آن مکان ، ذکر و نیایش وی انجام گیرد .

 بنابراین ، می توان به وضوح ملاحظه کرد که پدیده وقف ، چه جایگاه مهمی در ایجاد مساجد دارد و خانواده های متدین و مؤمن چه نقش آفرینی هایی می توانند در این راه داشته باشند .

 2) ساخت و ساز مسجد

 خانواده های مسلمان و متدین در ساخت یا تعمیر مسجد ، نقش مهمی بر عهده دارند . آن ها با اختصاص بخش هایی از مایحتاج زندگی خویش برای ساخت و یا تعمیر مسجد ، در این امر خداپسندانه سهیم می گردند و از این راه ، ایمان و هدایت یافتگی خویش را به منصه ظهور می رسانند .

 خداوند متعال در قرآن کریم فرمود : ما کان للمشرکین ان یعمروا مساجد الله شاهدین علی انفسهم با لکفر . (9)

 یعنی : مشرکان را لیاقت آن نباشد که مساجد خدا را آباد کنند ، همان هایی که به کفر خود گواهی دهند .

 این آیه نشان می دهد که تعمیر مساجد و یا ساخت و ساز آن ، توفیقی است از جانب خدا که نصیب کافران و مشرکان و بی دینان نمی شود . بلکه این توفیق الهی تنها سزاوار مؤمنان و خانواده های متدین و خداجوست که به جز خدا ، به چیز دیگری نمی اندیشند .

 خداوند سبحان در دنباله همان آیه فرمود : انما یعمر مساجد الله من آمن بالله و الیوم الآخر واقام الصلاة و آتی الزکاة و لم یخش الا الله ، فعسی اولئک ان یکونوا من المهتدین . (10)

 یعنی : همانا آن هایی که ایمان به خدا و آخرت دارند و نماز برپا می دارند و زکات می پردازند و به غیر از خدا از کسی نمی ترسند ، مساجد خدا را آباد می کنند . پس امید است این گروه از مؤمنان ، از هدایت شدگان قرار گیرند .

 پیامبر گرامی اسلام ، حضرت محمد (ص) نیز درباره فضیلت ساخت مسجد فرمود : من بنی مسجداً فی الدنیا أعطاه الله بکل شبر منه [ اوقال : بکل ذراع منه ] مسیرة اربعین الف عام مدینة من ذهب ، و فضة ، و در ، و یاقوت ، وزمرد ، زبرجد و لؤلؤ . (11)

 یعنی : هرکسی در دنیا مسجدی بنا نماید ، خداوند متعال به مقدار هر وجب آن [ به نقلی فرمود : به مقدار هر ذراع آن ] به اندازه پیمودن چهل هزار سال ، شهری به وی عطا می کند که تمامی آن از طلا ، نقره ، مروارید ، یاقوت ، زمرد ، زبرجد و لؤلؤ باشد .

 آن حضرت در روایت دیگر فرمود : من ابتنی لله مسجداً و لو مثل مفحص قطاة ، بنی الله له بیتاً فی الجنة . (12)

 یعنی : کسی که برای خداوند متعال مسجدی را بسازد ، اگرچه به مانند آشیانه پرنده ای باشد ، خداوند متعال مسجدی را برای او بنا خواهد نمود .

 به هر روی ، درباره ساخت مسجد و یا تعمیر و بازسازی آن ، آیات و روایات فراوانی است ، که تمامی آن ها مسلمانان متعهد و خانواده های دین مدار را تشویق و توصیه به این أمر خداپسندانه می نمایند و با ایجاد اراده و عزم جدی دروجدان مسلمانان ، آن هارا در تمامی شهر ها وروستاها واداربه ساخت چنین پایگاه و مکانی مقدس می نمایند و از این راه جلوه ای زیبا و بی بدیل از یکتاپرستی و خداگرایی در جوامع بشری به وجود می آورند.

اما در این رابطه ، توجه به این نکته برای سازندگان مساجد ضروری است که مسجد را باید طوری ساخت که از جهت مهندسی از استحکام و مقاومت در برابر بلایای طبیعی برخوردار بوده و از جهت فضا ، از هوا و نور کافی بهره مند بوده و دارای امکانات فرهنگی و تسهیلات روز باشد و در محدوده طرح های شهرداری و زیباسازی شهری قرار نگیرد و از جهت معماری نیز معیارهای اسلامی و ذوق و هنر دینی درآ ن محسوس باشد و از قبله منحرف نبوده و دقیقاً به سمت آن ( خانه خدا ) باشد .

 3) اداره مسجد و تصدی امور آن

علاوه بر ساخت و ساز مسجد جدید و تعمیر و ترمیم مسجدهای قدیمی و فرسوده ، نقش خانواده ها در اداره مسجد و تصدی امور آن نیز می تواند بسیار برجسته و چشمگیر باشد .

 زیرا مسجد به خودی خود نمی تواند در اصلاح اخلاق و بازسازی روحی و روانی انسان ها تأثیرگزار باشد و این ، متولیان و متصدیان امور آن هستند که از طریق مسجد و با بهره مندی از فضای مقدس و ملکوتی آن ، نقشش را در جامعه برجسته و فایده مند نمایند .

 متصدیان مساجد برای شادابی و طراوت این مکان مقدس و جذابیت آن برای اقشار مختلف مردم ، به ویژه جوانان و نوجوانان ، وظایف ذیل را برعهده دارند :

 1-3- نظافت و پاکیزگی مسجد

 مسجد نیز به مانند سایر بناها و ساختمان ها ، نیاز به مراقبت و نظافت دارد و چون رفت و آمد مردم در آن همیشگی و نامحدود است ، باید نظافت و پاکیزگی آن نیز همیشگی و دایمی باشد و متصدیان أمر آن ، از انجام چنین وظیفه مهمی احساس خستگی نکرده و خود را از آن کنار نکشند . به ویژه در اوقاتی که حضور مردم در آن بیشتر و چشمگیر تر است . مانند روزهای جمعه و هنگام برپایی نماز جمعه و یا برگزاری اعیاد و جشن های دینی و مذهبی و یا مراسم عزاداری و سوگواری و یا برای جلسات وعظ و خطابه .

 در حدیثی از رسول اکرم (ص) آمده است : من کنس المسجد یوم الخمیس و لیلة الجمعة ، فأخرج منه من التراب ما یذر فی العین ، غفر الله تعالی له . (13)

 یعنی : کسی که در روز پنج شنبه وشب جمعه ، مسجد را نظیف و خاک و خاکروبه ای را که به چشم می آید بیرون بریزد ، خداوند سبحان گناهانش را می آمرزد .

 خانواده های متدین و محترم باید توجه داشته باشند که فضای بیرونی ، حیاط و دیوارهای مسجد ، فضای درونی ، درها و پنجره ها ، پرده ها ، فرش ها ، سجاده ها و هر چیزی که در مسجد مورد استفاده قرار می گیرد باید از آن ها مراقبت به عمل آمده و در صورتی که نیاز به نظافت دارند ، اقدام به نظافت و پاکیزه کردن آن نمایند .

 2-3- روشن نگه داشتن مسجد

 مسجد باید همیشه برای عبادت کنندگان مهیا و درهایش باز و چراغ هایش روشن باشد .

 پیامبر خدا (ص) در این باره فرمود : من أسرج فی مسجد من مساجد الله سراجاً لم تزل الملائکة و حملة العرش یستغفرون له مادام فی ذلک المسجد ضوء من ذلک السراج . (14)

 یعنی : کسی در مسجدی از مسجدهای خدا چراغی را بیفروزاند ، مادامی که مسجد از نور آن روشن است فرشتگان و حاملان عرش پیوسته برای او طلب مغفرت می کنند .

 بی تردید مقصود رسول خدا (ص) در روشن کردن مسجد ، برپا و مهیا داشتن آن برای عبادت است ، که در آن عصر نمونه برجسته آن روشن نگه داشتن مسجد بود . ولی امروز ، نیاز های دیگری نیز به آن افزوده می شود ، مانند وسایل سرمازا ، وسایل گرمازا ، تلفن ، آب ، کتابخانه و حتی رایانه و خطوط اینتر نتی . متصدیان مساجد باید به این گونه قضایا نیز توجه کافی داشته باشند .

 3-3- جلوگیری از حضور برخی از اقشار

 گرچه مسجد خانه دوم همه مسلمانان و مؤمنان است و ورود همگان در آن آزاد و بلامانع است ، ولیکن در ورود برخی از اقشار ، از جمله مجانین و دیوانگان و همچنین کودکان خردسال و غیر ممیز که نمی توانند نظافت و حرمت مسجد را نگه دارند ، باید تأمل گردد .

 در روایتی از پیامبر اسلام (ص) آمده است : جنبوا مساجدکم صبیانکم و مجانینکم (15)

 یعنی : مساجدتان را از دسترس کودکان خردسال و دیوانه هایتان دور نگه دارید .

 هم چنین مردان و زنانی که نیاز به غسل جنابت دارند و یا خانم هایی که در ایام عادت ماهانه به سر می برند ، حضورشان در مسجد جایز نیست . مگر این که از دری وارد شده و بی درنگ از در دیگر خارج شوند . (16)

 آثار و فواید حضور در مسجد

 در تعامل مسجد و خانواده ، مواردی را که بازگو کننده نقش خانواده در ایجاد واداره مسجد وطراوت و شادابی آن بود برشمردیم ولی نقش متقابل مسجد در ایجاد تغییر و تحول اخلاقیات و روحیات انسان را در این بخش بررسی می کنیم .

 اصولا برای حضور خانواده ها و افراد مؤمن در مساجد ، آثار و فواید فراوانی وجود دارد که بازگو کردن آن ها از حوصله این مقاله بیرون است و در این جا تنها به برخی از آن ها اشاره می کنیم :

 1) تهذیب نفس

 انسان ها در رهایی از بند شیطان و رسیدن به مراتب کمالات و درجات عالی انسانی نیاز مبرم به زدودن گناه و آلودگی های روحی و روانی از جسم و جان خود دارند و در این راه مسجد می تواند بهترین جایگاه تفکر وبازگشت به خویشتن باشد و انسان ها را به مقصودشان برساند . نقش مسجد در این امرمهم بسیار کارساز و برجسته است و در حقیقت , خانواده ها مدیون مساجدند و دین و مذهب خود را از مساجد شناخته و در این اماکن مقدس با پروردگار خویش راز و نیاز کرده و روح و روان خویش را از آلودگی ها تصفیه و تذکیه می نمایند و با استغفارو توبه راه تقرب الی الله را می پیمایند.

 2) ایمنی از بلاها و گرفتاری ها

 نظر به این که خانواده ها در ساخت و ساز مسجد ، نهایت دقت را به عمل آورده و استحکام آن ها را مد نظر دارند و بنایی محکم تر و مستحکم تر از بناهای دیگرشان می سازند ، معمولاً ساختمان های مساجد پناه گاه و مأمن مؤمنان و مسلمانان در ایام سختی ها و گرفتاری ها می باشند . هم چنین از جهت اجتماعی نیز هرگاه مسلمانان با فشار های حکومت , یا مخالفان عقیدتی ویا افراد ناباب روبه رو می شوند, مساجد را بهترین پناه گاه و آسایشگاه خویش می یابند .

 رسول گرامی اسلام (ص) در حدیثی فرمود : اذا نزلت العاهات و الآفات ، عوفی اهل المسجد . (17)

 یعنی هر گاه بلاها و گرفتاری ها نازل شوند ، اهل مسجد در عافیت و امنیت خواهند ماند

. نمونه عینی این حدیث شریف را در زمان خودمان (یعنی دراواخرسال 1383 ) در سونامی جنوب شرق آسیا ، به ویژه در کشور مسلمان نشین اندونزی ملاحظه کردیم .

از طریق رسانه های جمعی دیدیم که بر اثرزلزله شدید و طوفان سهمگین دریا ، بسیاری از شهرها و روستاها با خاک یکسان شده و بیش از دویست هزار نفر کشته و بیش از آن تعداد ، زخمی و میلیون ها نفر خسارت دیده و بلازده شدند . اما با شگفتی تمام , همگان دیدند که تنها ساختمان هایی که باقی مانده و در این حادثه عظیم صدمه ندیدند و هم چنان سرپا بوده و پناه گاه سیل زدگان و آوارگان قرار گرفتند ، همین مساجد بودند .

 3) کسب رضایت پروردگار

 حضور خانواده ها در مسجد ، موجب رضایت پروردگار سبحان از آنان می گردد و درجه قرب آن ها را زیادتر می کند .

 امیر مؤمنان ، امام علی بن ابی طالب (ع) فرمود : الجلسة فی الجامع خیر لی من الجلسة فی الجنة، لأن الجنة فیها رضی نفس ، و الجامع فیه رضی ربی . (18)

 یعنی : نشستن در مسجد برای من بهتر از نشستن در بهشت است . زیرا نشستن در بهشت مایه خشنودی نفس انسان است ولی نشستن در مسجد ، موجب خرسندی خدای سبحان می باشد .

 4) گشایش امور

 با حضورانسان در مسجد و راز و نیاز با پروردگار متعال و دل سپردن به وی از روی اخلاص و نیت پاک ، بسیاری از معضلات و مشکلات وی , راه حل پیدا می کند و اندکی بعد ، خود به خود تمامی مشکلات و گرفتاری ها رفع می گردد و راه های گشایش به سویش بازمی گردد .

 امام جعفر صادق (ع) در این باره فرمود : من مشی الی المسجد ، لم یضع رجلاً علی رطب و لایابس ، الا سبحت له الارض الی الارضین السابعة . (19)

 یعنی : هرکس به سوی مسجدی حرکت کند ، بر هیچ تر و خشکی گام نمی نهد ، مگر این که از این زمین تا زمین هفتم ، راه ها بر روی او گشوده گردد .

 5) افزایش حسنات و کاهش سیئات

 رفتن به مسجد و بهره مندی از فضای عبادی و عرفانی آن ، موجب افزایش حسنات و پاداش اخروی و کاهش سیئات و یا محو کلی آن می گردد .

 پیامبر خدا (ص) فرمود : من مشی الی مسجد من مساجد الله ، فله بکل خطوة خطأها حتی یرجع الی منزله عشر حسنات ، و محی عنه عشر سیئات ، و رفع له عشر درجات . (20)

 یعنی : هرکس به جانب مسجدی از مسجدهای خدا برود ، برای هرگامی که برمی دارد تا آن هنگامی که به خانه اش بر گردد ، ده حسنه برای او ثبت و ده سیئه و گناه از او محو و ده درجه بر درجاتش افزوده می شود .

 6) رسیدن به فواید هشتگانه

 اصبغ بن نباته , که از یاران و اصحاب نزدیک امیرمؤمنان (ع) است ، از آن حضرت روایت کرد : هرکه با مسجدی رفت و آمد داشته باشد ، به یکی ازاین فواید هشتگانه نایل خواهد شد : 1- به برادر دینی که او را در راه خدا مفید باشد . 2- دانشی که راه گشا باشد . 3- نشانه و آیه ای که استوار باشد . 4- شنیدن سخنی که او را به راه راست هدایت گر باشد . 5- شنیدن کلامی که او را از تباهی و فساد بازدارد . 6- دستیابی به سنت و شیوه ای که پیروی شده باشد . 7- رسیدن به رحمتی که منتظر آن بوده است . 8- گناهی را از روی خوف و خشیت الهی و یا از روی شرم و حیا ترک کند . (21)

 7) آگاهی از احوال یکدیگر

 یکی از مشکلات مهم جامعه اسلامی ، بی خبری و ناآگاهی مسلمانان از وضعیت و گرفتاری های یکدیگر است و از این راه ، صدمات و خسارت های فراوانی به آنان وارد می گردد.

 آن هایی که از قدرت و یا ثروت جامعه سهمی دارند و به اصطلاح گلیم خویش را از آب بیرون می کشند ، تنها به خود و خانواده های خود می پردازند و تمام راحتی و آسایش را در خود منحصر می نمایند . بدون این که دیگر مؤمنان و مسلمانان را در نظر داشته و در فکر و اندیشه برطرف کردن مشکلات و گرفتاری های آنان باشد .

 پیامبر عظیم الشأن اسلام (ص) این مسئله را آن قدر مهم و خطیر دانست و مسلمانان رابه آن هشدارداد که گویا مسلمانی را به آن منوط و مشروط نمود .

 آن حضرت در حدیثی فرمود : من اصبح و لایهتم بامور المسلمین فلیس بمسلم . (22)

هم چنین در جای دیگر فرمود : من سمع رجلاً ینادی یا للمسلمین فلم یجبه فلیس بمسلم . (23)

 به هر روی ، حضور خانواده ها در مساجد و ملاقات یکدیگر در این مکان مقدس ، می تواند این نقیصه را برطرف کند و آنان را به اوضاع یکدیگر آشنا و زمینه اقدام عملی افراد صاحب ثروت و یا صاحب قدرت برای رفع گرفتاری های بی چارگان و مستمندان را فراهم کند .

 وظایف خانواده در برابر مسجد

 برای برخورداری از مساجدی مفید و با طراوت ، که موجب سرافرازی و سربلندی مسلمانان و مکانی مقدس برای تصفیه روح و روان آدمی و اصلاح و ارتقای اخلاق و کمالات انسانی باشد ، مواردی را در بخش " تعامل مسجد و خانواده " بیان کردیم و در این جا نیز مواردی را به عنوان وظایف خانواده در برابر مسجد اشاره می کنیم :

 1) أدای حق مسجد

 مسجد ، به عنوان پدیده ای مقدس و برخاسته از درون اسلام ، برعهده همه مسلمانان ، به ویژه خانواده های متدین و مذهبی ، حق بزرگی دارد و أدای حق آن بر همگان لازم و واجب است . حق مسجد آن است که برای آن اهمیت قائل شده و توجه خاصی به آن نموده و به جانب آن همیشه رفت و آمد داشته باشیم و با حضور در آن ، نماز هایمان را به جاآورده و خدای سبحان را تسبیح و تقدیس نماییم .

 امام جعفر صادق (ع) در روایتی فرمود : ثلاثة یشکون الی الله عز و جل : مسجد خراب لا یصلی فیه اهله ، و عالم بین جهال ، و مصحف معلق قد وقع علیه الغبار لایقرأ فیه احد . (24)

 یعنی : سه چیز در نزد پروردگار متعال [ در روز قیامت ] شکایت می کنند : 1- مسجدی که خراب شده باشد و مردم در آن نماز نخوانند . 2- عالم و دانشمندی که در میان جاهلان و نادانان قرار گرفته باشد . 3- قرآنی که معلق مانده و گرد و غبار بر آن نشسته باشد و کسی آن را تلاوت نکند

در این حدیث شریف ، از عدم استقبال مسلمانان به حضور در مسجد و نخواندن نماز و بجا نیاوردن سایر عبادات در آن و در حقیقت از اداء نکردن حق آن ، اشاره و اعتراض شده است .

 ولیکن باید توجه داشت که در میان مسلمانان گاهی مساجدی مجلل و با شکوه ساخته می شود اما استفاده بهینه عبادی از آن به عمل نمی آید . این گونه مساجد که در مناطق ثروتمند نشین بیشتر به چشم می خورد, از جهت آبادی و عمران ، خراب نیستند و حتی حضور مردم در آن چشمگیر است ولیکن از جهت معنویت ، بی پایه و خراب اند .

 امام علی بن ابی طالب (ع) فرمود : یأتی علی الناس زمان لایبقی فیهم من القرآن الا رسمه ، و من الاسلام الا اسمه ، و مساجدهم یومئذ عامرة من البناء ، خراب من الهدی ، سکانها و عمارها شر أهل الارض . (25)

 یعنی : روزگاری بر مردم خواهد آمد که از قرآن جز نشانی ، و از اسلام جز نامی باقی نخواهد ماند . مسجدهای آنان در آن روزگار آبادان ، اما از هدایت ویران است . مسجد نشینان و سازندگان بناهای شکوهمند مساجد ، بدترین مردم زمین می باشند

با این بیان روشن می شود که أدای حق مسجد ، به این است که مسلمانان با صفای قلب و مهربانی به یکدیگر و با اجتناب از هرگونه حقد و کینه توزی و دشمنی علیه سایر مؤمنان و مسلمانان ، تنها برای رضای خداوند متعال و عبادت و پرستش وی در مساجد حضور چشمگیر داشته باشند و با نفس های گرم و معنوی خویش به آن شادابی بخشند .

 2) پرهیز از امور غیر عبادی

 مسجد ، برای عبادت و بندگی خداوند سبحان است . اگر سخنرانی های مذهبی ، مراسم دعا و مراثی ، قضاوت و داوری و چیزهایی از این قبیل در آن انجام گرفته و یا می گیرد ، باید همه آن ها در راستای عبادت و دعوت به معنویت باشد . اما پرداختن به امور دنیوی و کارهایی که با روح عبادت و معنویت منافات داشته باشد ، در درون مسجد ممنوع و غیر مجاز است .

 در منابع روایی ما آمده است : فقد ورد عن أهل البیت (ع) : یأتی فی آخر الزمان ناس یأتون المساجد فیقعدون فیها حلقاً ، ذکرهم الدنیا و حب الدنیا ، لاتجالسوهم . فلیس لله فیهم حاجة . (26)

 یعنی : از اهل بیت عصمت (ع) وارد شده است : در دوره آخر الزمان ، مردمی پیدا می شوند که در مساجد حضور پیدا کرده و حلقه ای در آن تشکیل می دهند ، که گفت و گوی آنان دنیوی و دوستی دنیا است.[ شما ] با آنان هم نشینی نکنید . زیرا خدا را [ به آنان رغبت و] به آن ها حاجت نیست .

 هم چنین مسجد را نباید به محلی برای خرید و فروش کالا و یا محلی برای انعقاد پیمان های تجاری و بازرگانی و یا نوشتن قولنامه ها و چیزهایی از این دست ، تبدیل کرد .

 امام جعفر صادق (ع) دراین باره فرمود : جنبوا مساجدکم البیع و الشرا . (27)

 یعنی : مساجدتان را از خرید و فروش [ کالا و اجناس ] دور نگه دارید .

 3) آراستگی ظاهری و جسمی

 علاوه بر آمادگی روحی و معنوی ، از جهت ظاهری و جسمی نیز انسان باید در رفتن به مسجد ، خود را آماده و آراسته نماید .

 امام جعفر صادق (ع) در روایتی فرمود : در شبی سرد ، خدمتکار امام زین العابدین (ع) به نزدش رسید و دید آن حضرت بهترین لباس ها و عمامه ها را پوشیده و خود را به عطرهای خوش بو ، معطر کرده و از هر جهت خود را آماده و مهیا نموده است .

 از وی پرسید : فدایت شوم ، در این وقت شب با این هیأت و شکوه ، به کجا تشریف می برید ؟ فرمود : الی مسجد جدی رسول الله (ص) ، أخطب الحور العین الی الله عز و جل . (28)

 یعنی : قصد مسجد جدم رسول خدا (ص) نمودم ، تا حور العین را از خدا خواستگاری کنم .

 بنابراین , پوشیدن لباس نظیف و تمیز، خوش بو کردن لباس و بدن و اصلاح سر و صورت از جمله وظایف خانواده ها در رفتن به مساجد است .

 هم چنین ازاستفاده چیزهایی که کراهت و نفرت دیگران را در پی دارد ، مانند غذاهایی که بوی بد می دهند و یا استعمال دخانیات وسیگار و یا پوشیدن لباس های زننده و امثال آن ، باید پرهیز کرد .

 محمد بن مسلم گفت : از امام محمد باقر(ع) پرسیدم که خوردن سیر چه حکمی دارد ؟

 امام باقر (ع) فرمود : همانا پیامبر خدا (ص) بخاطر بویش ، از خوردن این خوراکی ناخوشایند ، نهی می نمود . پس [ بعد از خوردن آن ] به مساجد ما نزدیک نشوید . اما اگر کسی آن را تناول کند و وارد مسجد نشود ، اشکالی ندارد . (29)

4) برطرف کردن آلودگی ها

 خانواده ها باید توجه داشته باشند که در و دیوار و فرش ها و فضای درونی و بیرونی مسجد به هیچ وجهی با ناپاکی و نجاست آلوده نگردد و اگر چنین اتفاقی به وقوع پیوندد و جایی از مسجد و یا چیزی از آن ، آلوده گردد بی درنگ باید رفع آلودگی شود .

 پیامبر (ص) در حدیثی فرمود : جنبوا مساجدکم النجاسة . (30)

 یعنی : ناپاکی ها و نجاست ها را از مسجد هایتان دور کنید .

 ابی بن کعب روایت کرد : پیامبر خدا (ص) بر دیوار مسجد ، آب دهانی دید که بر آن چسبیده بود . آن حضرت با پارچه ای آن را پاک و تمیز کرد و آن پارچه را به بیرون مسجد انداخت و جای آن قسمت را با عطر و یا زعفران و یا ورس (بوته ای شبیه زعفران ) خوش بو نمود . (31)

 به هر روی چه چیزهایی که مسجد را به نجاست آلوده می کنند و چه چیزهایی که مسجد را نجس نمی کنند ولیکن اکراه طبع داشته و ناخوش آیند می باشند ، باید از مسجد پاک گردند .

 5) آرامش صوتی

 مسجد ، جای عبادت و تفکر و اندیشیدن درباره خود و خدای خود است و بدین جهت باید از آرامش خاصی بهره مند باشد . از این رو مؤمنانی که وارد مسجد می شوند ، لازم است در خواندن نماز ، قرآن و دعا و مناجات، صدای خویش را بلند نکنند و اعمالشان را در حدی که مزاحمتی برای دیگران نداشته باشد ، به طور آهسته انجام دهند .

 پیامبر خدا (ص) در وصایای خود به ابوذر غفاری فرمود : یا أباذر ، من أجاب داعی الله و احسن عمارة مساجد الله ، کان ثوابه من الله الجنة .

فقلت : کیف یعمر مساجد الله ؟ قال (ص) : لا ترفع فیها الأصوات و لایخاض فیها بالباطل . (32)

 یعنی : ای ابوذر ، کسی که دعوت خدا را اجابت نماید و در ساخت مساجد خدا ، خوب عمل کند ، پاداش او از جانب پروردگار متعال ، بهشت است .

 ابوذر گفت : به پیامبر (ص) عرض کردم : چگونه مساجد خدا را می توان ساخت ؟

 پیامبر (ص) فرمود : [ خوب ساختن مساجد خدا به این است که ] در مساجد ، صداها بلند نشود و در آن ها [ با گفت و گوهای بی حاصل ] در باطل فرو نروند .

 البته باید توجه داشت که منظور از آلودگی صوتی در مساجد ، گفت و گوهای بی حاصل و یا بحث ها و مجادله های باطل است که با روح عبادت , تفکر و اندیشیدن در باره خدا و قیامت , منافات دارد و مزاحمتی برای عبادتگران به وجود می آورد .

 اما مباحثه های علمی و مذهبی ، سخنرانی ها و خطابه های اخلاقی و انجام مراسم عمومی که همراه با صدا ، و حتی صدای بلند باشد و منفعتش به عموم عبادت کنندگان برسد ، منعی در انجام آن ها نیست . زیرا این گونه اعمال در راستای تبلیغ دین و معنویت است و اجر و پاداش اخروی نیز دارد . پیامبر خدا (ص) ، امامان معصوم (ع) و اسلاف صالح ما شیعیان از این شیوه ، تبلیغ وبسیار استفاده نموده و مردم را ارشاد و به صراط مستقیم هدایت می کردند .

 استفاده های مفید و مشروع از مسجد

 خانواده ها مىتوانند بیشترین فواید و فیوضات معنوی را از مساجد داشته باشند ودر این مکان مقدس , روح و روان خود را از سرچشمه زلال و پاك عبودیت و عرفان ، سيراب نمايند.

 مناسب است , در اين جا به برخى از فيوضات و بهرهورىهاى معنوى خانواده ها از مسجد اشاره كنيم:

 1- برپایی نماز

 مسجد , مكانى مقدس براى عبودیت وعبادت عبادتگران است ومسلمانان بهتر است تمامى نمازها، اعم از واجب و مستحب را در اين مكان مقدس بجا آورند وبه این مسئله توجه داشته باشند که پاداش فراوانى براى خواندن نماز در مسجد وجود دارد كه در ساير اماكن بدان مقدار نيست.

 حتى در مساجد مخالفان و طايفههاى اسلامى غير شيعى نيز مىتوان حضور يافت و در آنها نماز خواند و در اين باره نيز از سوى پيشوايان معصوم(ع) سفارش شده است. (32)

 2- نماز جماعت

 خواندن نماز جماعت، فضيلت و پاداش بىشمارى دارد و سفارشهاى زيادى در دين مقدس اسلام در برپايى نماز جماعت و حضور مؤمنان در آن شده است. مسلماً برپايى نماز جماعت در مسجد و حضور در آن، ثواب و پاداش بيشترى خواهد داشت و خانوادههاى متدين تلاش كنند نمازهاى يوميه خود را در مساجد به جماعت برگزار كنند و از انجام نماز به صورت فرادى خوددارى نمايند.

 3- طلب حاجت

 امام صادق(ع) فرمود: پدرم [امام محمد باقر(ع)] هر گاه مىخواست حاجتى را از خداوند متعال درخواست نمايد، به هنگام ظهر، مقدارى صدقه مىداد و سپس خود را خوش بو مىنمود و عازم مسجد مىگرديد و در آن جا هر چه مىخواست از خداوند متعال درخواست مىنمود. (33)

 4- ذِكر خدا

 تسبيح و ذكر خداوند سبحان، از جمله اعمالى است كه انجام آن در مساجد سفارش شدهاست .

 امام صادق(ع) فرمود: مردى به محضر رسول خدا(ص) رسيد و عرض كرد: مَن خَيْرُ اَهل المسجد؛ چه كسى از اهل مسجد، بهتر از ديگران است؟ پيامبر(ص) فرمود: اكثرهم لِلّه ذِكراً. (34)

 يعنى: هر كدامشان كه بيشترين ذكر و تسبيح خدا را داشته باشند.

 5- وعظ و خطابه

 برگزارى مراسم سخنرانى مذهبى و دينى در راستاى ارشاد مسلمانان و آشنايى با احكام دين اسلام و مكتب حيات بخش اهل بيت (ع)، از فيوضات گرانسنگ مساجد براى خانوادهها به شمار می آید ولازم است در اجرای آنها دقت کافی شده و به نحو مطلوب استفاده شود . در این راستا مبلّغان دينى و روحانيان معظم مىتوانند بيشترين بهرهبردارى معنوى را از اين فرصتها به دست آورند.

 6- تلاوت قرآن كريم

 گرچه تلاوت قرآن كريم، در هر جايى ممكن و مفيد است، ولى بهترين و مقدسترين جاى آن، مساجد است كه خانوادههاى متدين از اين فضاى منوّر و روحانى، استفاده كامل كرده و قرآن را به صورت فردى و يا به صورت جمعى تلاوت و در معانى آن تدبر كنند. اساتيد قرائت قرآن نيزتلاش کنند , در آموزش روخوانى و قرائت قرآن , خانوادهها به ويژه نوجوانان و جوانان را يارى داده و قلوب پاكشان را با کلام خدا آشنا كنند. هم چنين روحانيان معظم و مفسران قرآن كريم براى توضيح و تفسير آيات، از مساجد و فضاى روحانى و عرفانی آن استفاده كنند.

 7- اعتكاف در مساجد

 يكى از سنتهاى رسول خدا(ص) در ميان مسلمانان، اعتكاف آن حضرت در مسجد است. اعتكاف، يكى از عملهاى عبادى است كه با حضور در مسجد و باقى ماندن در آن به مدت سه شبانه روز و گرفتن روزه در هر سه روز و عدم خروج از مسجد مگر بخاطر ضرورت، محقق مىشود. انسان معتكف مىتواند در اين مدت، فرصتى به دست آورد و با تفكر و تدبر در رفتار و كردار خويش، در صدد ترميم نارسايىهاى اخلاقى و كردارى خويش برآيد و با عبادت و راز و نياز خود در اين مدت، روح و روان خود را صفا بخشد.

 پيامبر خدا (ص) در ماه مبارك رمضان، به ويژه در دهه سوم آن، در مسجد معتكف مىشد (35) و اين سنت در ميان امامان معصوم (ع) و مسلمانان نيز تداوم يافت و هم اكنون در ايران اسلامى و برخى از مناطق شيعه نشين دنيا، در روزهاى سيزدهم، چهاردهم و پانزدهم رجب هر سال، متديّنان و عبادت پيشهگان به مساجد رفته و به مدت سه شبانه روز معتكف مىشوند. قابل توجه است كه حضور جوانان، به ويژه دختران و پسران دانشجو در اين مراسم عبادى بسيار چشمگير است.

 استفاده های نا مشروع و غیر مجاز از مسجد

 دراستفاده از مساجد باید توجه داشت که هرکار ممکن را نمی توان درآن ها انجام داد و در واقع برخی از کارها انجامشان در مساجد ممنوع است . در این جا به برخی از آن ها اشاره می کنیم :

 1- استفادههاى ابزارى از مسجد

 نظر به اسقبال عمومى مسلمانان از مسجد و توجه ویژه آنان به این مکان مقدس , ممكن است عدهاى بخواهند از آن و ازفضای معنوی آن در راستاى اهداف شخصى، يا حزبى و يا جناحى خود بهره برداری كنند و خانوادههاى متدين را به ضلالت و انحراف بكشانند. يا اين كه وارد مسجد شده و پس از ديدن آداب و رسوم مسلمانان، آنها را به سخريه و استهزا بگيرند. متوليان امور مساجد و عموم مسلمانان و نمازگزاران بايد جلوى چنين استفادههاى نا مشروع را بگيرند و محلى براى اظهار وجود بدخواهان و مخالفان باقى نگذارند و مساجد مقدسه را تبديل به مساجد ضرار ننمايند.

 نمونه هاى فراوانى داريم كه رسول خدا(ص) و يا ائمه اطهار با اين گونه افراد كه قصد سوء استفادههاى مذهبى و سياسى داشتند، برخورد كرده و عكس العمل های لازم را نشان مىدادند.(36)

 2- انجام كارهاى صنفى و صنعتى در مساجد

 مساجد را بايد از انجام هر گونه كارهاى صنفى و صنعتى و امثال آن دور نگه داشت و اين گونه حرفهها و صنعتها را در آن به انجام نرسانيد.

 از پيامبر(ص) روايت شد كه آن حضرت از آماده كردن شمشير و تيز كردن تير در مسجد جلوگيرى مىنمود و مىفرمود: انّما بُني لغير ذلك. (37)

 يعنى: مسجد براى اين گونه كارها بنا نشده است.

 3- وجود تصاوير و نقش و نگار در مساجد

 گرچه كارهاى هنرى و زيباسازى مساجد، منافاتى با روح معنوى و عرفانى آن ندارد، وليكن از نقش و نگار كردن مسجدها و كشيدن عكس انسانها و يا حيوانات، هم چنين گذاشتن تصاوير در مقابل نمازگزاران، بايد پرهيز كرد. در حقیقت نباید مساجد را به موزه ای از تصاویر و عکس های گوناگون تبدیل کرد و توجه نماز گزاران و عبادت کنندگان را به آن ها جلب نمود .

 عمروبن جميع گفت: از امام جعفر صادق(ع) درباره مساجدى كه داراى تصاوير هستند، پرسيدم. آن حضرت فرمود: اكره ذلك، ولكن لا يضركم ذلك اليوم، و لو قد قام العدل لرأيتم كيف يصنع فى ذلك. (38)

 يعنى: چنین چیزی كراهت دارد، وليكن امروزه ضررى به شما نمىرساند. اگر امام عادلى قيام كند، هر آينه مىبينيد كه با اين تصاوير چه خواهد كرد.

 4- انداختن سنگ و زباله در مسجد

 بىاحترامى به مساجد با انداختن و یا ریختن سنگ و كلوخ و يا گذاشتن زباله و آشغال در آنها، هم چنين گذاشتن وسايل شخصى و خانوادگى مانند آلات و ابزار كشاورزى، دامدارى و ماشينهاى سوارى و امثال ذلك، در شأن يك مسلمان و يا خانوادههاى محترم دينى و مذهبى نيست. وليكن مع الاسف مشاهده مىشود كه در برخى از مساجد، چنين بىاحترامى هايى انجام مىشود. به ويژه در مسجدهايى كه متروكه قرار گرفتهاند و يا مسجدهايى كه تنها در ماه مبارك رمضان گشوده مىشوند و از آنها تنها در اين ماه استفاده مىشود و در بقيه ايام، خالى و بدون نمازگزار مىباشند. هم چنين در سطح برخى از روستاها و قريههاى دور افتاده چنين رفتار و كردار نكوهيده مشاهده مىگردد و اين موضوع، گناهى است كه دامنگير عاملان آنها خواهد شد.

 از پيامبر اكرم (ص) روايت شد: كه آن حضرت، مردى را ديد كه سنگريزه به داخل مسجد پرتاب مىكرد. آن حضرت به وى فرمود: ما زالت تلعن، حتّى وقعت. (39)

 يعنى: از آن زمانى كه اين سنگريزه را انداختى و تا مادامى كه در آنجا باقى است، تو را لعنت مىكند

 

5- راه قرار دادن مساجد

 برخى از افراد، مسجد را براى عبور و مرور خود انتخاب مىكنند و بدون اين كه نمازى در آن بخوانند، براى نزديك كردن راه خود، از درى وارد شده و از درِ ديگر خارج مىشوند و اين كارى است ناپسند و خانوادههاى محترم باید به آن توجه داشته باشند. رسول خدا(ص) در حديثى فرمود: لا تجعلوا المساجد طرقاً حتّى تصلّوا فيها ركعتين. (40)

يعنى: مساجد را راه عبور خود قرار ندهيد، مگر اين كه دو ركعت نماز در آن بخوانيد.

 * * * * *

 در پایان , از خداوند متعال مسئلت می کنم که نوجوانان و جوانان و تمامی اقشار جامعه و خانواده های متدین و مؤمن را با مسجد و فواید و فضایل معنوی آن بیشترآشنا کرده و بر تقوی و استحکام ایمانشان بیفزا ید و با آمادگی همه مسلمانان عالم , زمینه ظهور سرور و مولایمان حضرت حجت بن الحسن ( ارواحنا لمقدمه الفداه ) را فراهم گرداند .

 

 

پانوشت :

 

 

 

 

 

1- سوره عنکبوت (29) ، آیه 65

 

2- سوره اعراف (7) ، آیه 29

 

3- الجعفریات

 

 

–

 

محمد بن محمد بن اشعث - ص 31

 

4- الکافی

 

 

–

 

شیخ کلینی - ج 2 ، ص 357

 

5- تنبیه الخواطر

 

 

–

 

ورام بن ابی فراس - ج 1 ، ص 69

 

6- من لا یحضره الفقیه

 

 

–

 

شیخ صدوق - ج 1 ، ص 199

 

7- الکافی

 

 

– شیخ کلینی - ج 7 ، ص 56 ؛ وسائل الشیعه –

 

شیخ حر عاملی - ج 16 ، ص 174

 

8- بحار الأنوار

 

 

–

 

مجلسی- ج 14 ، ص 463

 

9- سوره توبه (9) ، آیه 17

 

10- همان ، آیه 18

 

11- ثواب الأعمال

 

 

–

 

شیخ صدوق - ص 339

 

12- دعائم الاسلام

 

 

–

 

ابوحنیفه مغربی- ج 1 ، ص 150

 

13- من لا یحضره الفقیه

 

 

– شیخ صدوق - ج1 ، ص 233 ؛ التهذیب –

 

شیخ طوسی - ج3 ، ص 254

 

14- التهذیب

 

 

–

 

شیخ طوسی - ج 3 ، ص 261 ؛ وسائل الشیعه- شیخ حر عاملی- ج 5, ص 241

 

15- التهذیب

 

 

–

 

شیخ طوسی - ج3 ، ص 254

 

16- نگاه کنید به رساله عملیه مراجع تقلید ،" بخش احکام جنابت "

 

17- اصل زید النرسی ( الاصول السته عشر) ص45

 

18- فلاح السائل - سید بن طاووس - ص 90

 

19- التهذیب

 

 

–

 

شیخ طوسی - ج 3 ، ص 255

 

20- ثواب الأعمال

 

 

–

 

شیخ صدوق - ص 343

 

21- فلاح السائل - سید بن طاووس - ص 90

 

22- الکافی - شیخ کلینی - ج 2 ، ص 164

 

23- همان ، ص 163

 

24- همان ، ص 613

 

25- نهج البلاغه

 

 

–

 

سید رضی - حکمت 369

 

26- تنبیه الخواطر

 

 

–

 

ورام بن ابی فراس - ج 1 ، ص 69

 

27- التهذیب

 

 

–

 

شیخ طوسی - ج 3 ، ص 254

 

28- الکافی

 

 

–

 

شیخ کلینی - ج 6 ، ص 517

 

29- همان ، ص 374

 

30- تذکرة الفقهاء

 

 

–

 

علامه حلی - ج1 ، ص 91

 

31- تاریخ المدینة

 

 

– ابن شبه نمیری –

 

ج 1 ، ص 24

 

32

 

 

– بحار الانوار –

 

مجلسی - ج 77 ، ص85

 

33- الکافی

 

 

–

 

شیخ کلینی - ج 3 ، ص 477

 

34- همان ، ص 478

 

35- همان ، ج 4 ، ص 175

 

36- سیرة النبی (ص)

 

 

– ابن هشام – ج 2 ، ص 370 ؛ الکافی –

 

شیخ کلینی - ج 1 ، ص 393

 

37- الکافی

 

 

– شیخ کلینی - ج 3 ، ص 369 ؛ علل الشرایع – شیخ صدوق –

 

ج 2 ، ص 319

 

38- الکافی

 

 

– شیخ کلینی - ج 3 ، ص 369 ؛ التهذیب –

 

شیخ طوسی - ج 3 ، ص 259

 

39- التهذیب

 

 

–

 

شیخ طوسی- ج 3 ، ص 262

 

 

 

 

 

 

 

 

• قبلی
• بعدی