مقالات علمی- تخصصی

عبادی/ نگاهی به اعمال عبادی و عرفانی ماه مبارک رمضان

 بهار قرآن و عرفان
نگاهی به اعمال عبادی وعرفانی ماه مبارک رزمضان

 (ماهنامه پاسدار اسلام، شماره 286 )

سید تقی واردی

ماه مبارك رمضان از جهت تاریخی ، نهمين ماه تاريخ هجري قمري و مهمترين و شريفترين ماه هاي سال است ودر نزد پیروان ادیان الهی و توحیدی ، به ویژه دین حنیف ابراهیمی در جزیره العرب ، از اعتبار و موقیعیت ممتازی برخوردار بود و در دین اسلام نیزارزش و بهای مضاعفی پیداکرد وعلاوه بر وجوب روزه در این ماه شریف ، بنا برتصریح قرآن مجید ، شب قدر در آن واقع شد و خود قرآن نیز در این شب یک جا بر رسول خدا (ص) نازل گردید و اصولا ماه رمضان از دیدگاه اسلام ، ماهي است كه منتسب به پروردگار منان مي باشد و هر كسي حرمت اين ماه را نگه دارد، طبعا مهمان خداوند متعال خواهد بود. اما در نزد سالکان و طی کنندگان راه عرفان ، اولین ماه سال خودسازي  و آغازین ایام طریق وصل به مقام عبودیت و معرفت می باشد . دراین باب روایات فراوانی وارد گردیده است .

به هرروي ، پيامبراكرم(ص) در عظمت و شرافت اين ماه عزيز، در خطبه معروف خويش فرمود: ايها الناس! انه قد أقبل اليكم شهر الله بالبركه و الرّحمه و المغفره، شهر هو عند الله افضل الشهور، و ايامه افضل الأيام، و لياليه أفضل الليالي، و ساعاته افضل الساعات، و هو شهر دعيتم فيه الي ضيافه الله، و جعلتم فيه من اهل كرامه الله… (1)

يعني: مردم! ماه خدا با بركت و رحمت و بخشش گناهان نزديك است؛ ماهي كه نزد خدا برترين ماه ها، روزهايش برترين روزها، شب هايش بهترين شب ها و ساعت هاي آن بهترين ساعت ها است؛ ماهي كه در آن به ميهماني خدا دعوت شديد و شما را در اين ماه از كساني قرار داده اند كه شايسته كرامت خدا هستند… (2)

عبدالله بن عباس از پيامبراكرم(ص) درباره فضيلت ماه رمضان و فوايد بي شمار آن براي امت اسلام، روايتي نقل كرده است، كه انسان را به شگفتي وامي دارد. آن حضرت در فرازي از اين حديث شريف فرمود: و ان لله تعالي في آخر كلّ يوم من شهر رمضان عند الافطار ألف ألف عتيق من النّار، فاذا كانت ليله الجمعه و يوم الجمعه، أعتق في كلّ ساعه منهما ألف ألف عتيق من النّار، و كلّهم قد استوجبوا العذاب، فاذا كان في آخر يوم من شهر رمضان أعتق الله في ذلك اليوم بعدد ما أعتق من اوّل الشّهر الي آخره. (3)

يعني: خداوند متعال در آخر هر روز از ماه رمضان، به هنگام افطار يك ميليون نفر را و در شب جمعه و روز جمعه ‌‍‌(در اين ماه شريف ) در هر ساعت، يك ميليون نفر را كه همگي سزاوار آتش جهنم اند، از أتش آزاد ميكند و هنگامي كه أخرين روز ماه رمضان فرا رسد، در أن روز به تعداد كساني كه از اول تا أخر ماه رمضان آزاد كرده است، بندگان گناهكار خويش را از آتش جهنم آزاد مي كند.

اميرمومنان علي بن ابي طالب(ع) در حديثي فرمود: نگوييد رمضان؛ زيرا نمي دانيد رمضان چيست؛ و اگر كسي گفت، بايد براي كفاره آن، صدقه دهد و روزه بگيرد. بلكه همانطوري كه خداوند متعال فرموده است بگوييد: ماه رمضان. (4)

فضيلت و موقعيت ماه مبارك رمضان ، بيش از آن مقداري است كه ما بتوانيم در اين مقال بيان كنيم و بدين جهت به همين مقدار بسنده كرده و در اين جا تنها به برخي از اعمال عبادي و عرفاني آن اشاره مي كنيم :

الف - پیش از ورود به ماه مبارک رمضان :

آمادگی ورود به ماه خدا و پیدا کردن لیاقت و صلاحیت روحي و رواني جهت حضور در ضیافت الهی در این ماه عزیز ، بسیار مهم وقابل توجه است و مومنان و عارفان نباید ازآن غافل بمانند . در این باب توصیه و تذکرهایی از سوی معصومین و اولیای ما وارد شده است که به برخی از آن ها اشاره می کنیم :

1) باید روح وروان خود را با دعا ، استغفار ، تلاوت قرآن کریم ، توبه و انابه پذیرای این مهمانی بزرگ بنماییم  . عبد السلام بن صالح هروی ، معروف به ابا صلت گفت : درآ خرین جمعه ماه شعبان برمولایم امام رضا (ع) وارد شدم وآن حضرت در باره ورود به این ماه و آمادگی درک آن ، به من چنین فرمود: یا اباالصلت ان شعبان قد مضی اکثره و هذا آخر جمعه فیه ، فتدارک فیما بقی تقصیرک فیما مضی منه ، و علیک بالاقبال علی مایعنیک ، و اکثر من الدعاء والاستغفار و تلاوه القرآن ، و تب الی الله  من ذنوبک ، لیقبل شهر رمضان الیک و انت مخلص لله عزوجل ، ولا تدعن امانه فی عنقک الا ادیتها ، وفی قلبک حقدا علی مومن الا نزعته ، ولا ذنبا انت مرتکبته الا اقلعت عنه ، واتق الله و توکل علیه فی سرک امرک و علانیتک " ومن یتوکل علی الله فهو حسبه ان الله بالغ امره قد جعل لکل شیئ قدرا " (5)  و اکثر من ان تقول فیما بقی من هذا الشهر:" اللهم ان تکن غفرت لنا فیما مضی من شعبان فاغفر لنا فیما بقی منه " فان الله تبارک و تعالی یعتق فی هذا الشهر رقابا من النار لحرمه شهر رمضان (6)

یعنی : ای ابا صلت ! بیشتر شعبان گذشت و این آخرین جمعه آن است  ؛ کوتاهی گذشته خود را در این ماه جبران کن ، بسیار دعا و استغفار کن و خیلی قرآن بخوان ؛ و از گناهانت توبه کن ، تا وقتی ماه رمضان می آید مخلص برای خدا باشی و هیچ امانتی  بگردنت نباشد مگر این که آن را ردکنی و هیچ کینه ای از مومنی در دلت نباشد مگر این که آن را از بین ببری و از هر گناهی که انجام می دهی ، دست برداری ، تقوای خدارا پیشه کن و در نهان و آشکارت به او توکل کن " و کسی که به خدا توکل کند برای او کافی خواهد بود " و در باقیمانده این ماه ، این دعا را زیاد تکرار کن :" خدایا ! اگر در این مدت که از شعبان گذشته ، مارا نبخشیده ای ، در مدتی که از آن مانده است مارا بیامرز"   زیرا خداوند متعال به احترام ماه رمضان ، در این ماه افراد زیادی را از آتش رها می کند. (7)

از امام علی بن ابی طالب (ع) نیز روایت شده است : علیکم فی شهر رمضان بالاستغفار والدعاء ، اما الدعاء فیدفع عنکم البلاء ، واما الاستغفار فیمحو ذنوبکم . ( 8)

2) وصل شعبان به رمضان .

می توان با روزه گرفتن آخرین روزهای ماه شعبان ، این ماه را به ماه رمضان وصل  و ثواب روزه هردو ماه را دریافت کرد. از امام جعفر صادق (ع) روایت شد : من صام ثلاثه ایام من آخر شعبان و وصلها بشهر رمضان ، کتب الله له شهرین متتابعین (9) ؛ هرکه سه روز آخر ماه شعبان را روزه بگیرد و آن را به روزه ماه رمضان وصل نماید ، خداوند متعال ثواب دوماه روزه پشت سرهم ( هردو ماه شعبان و رمضان ) را برای وی منظور می نماید.

3) خواندن دعاهای وارده  .

سید بن طاووس (ره) در اقبال الاعمال گفت : ما از طرق متعدد به این روایت دسترسی پیدا کردیم که امام صادق (ع) در آخرین شب  ماه شعبان و در شب اول ماه رمضان ، این دعا را می خواند : اللهم ان هذا الشهر المبارک ، الذی انزلت فیه القرآن ، وجعلته هدی للناس و بینات من الهدی والفرقان قد حضر ، فسلمنا فیه و سلمنا منه ، و سلمه لنا و تسلمه منا ، فی یسر منک و عافیه ....( 10)

4) زیارت امام حسین (ع) .

براساس روایات متعدد ، زیارت حضرت اباعبد الله الحسین (ع) در این ماه عظیم ثواب فراوانی دارد.  از جمله درروایتی از امام جعفر صادق (ع) آمده است :  زیارت امام حسین (ع) در یکی از شب های اول ، پانزده و آخر ماه رمضان ، موجب عفو و ریزش گناهان انسان می گردد و ثواب حج وعمره را برای وی در پی خواهد داشت .( 11 ) و در حدیثی دیگر فرمود: من زار قبر الحسین (ع) فی شهر رمضان و مات فی الطریق ، لم یعرض و لم یحاسب و یقال له : ادخل الجنه آمنا (12)

یعنی : هرکه قبر اباعبدالله الحسین (ع) را درماه رمضان زیارت کند و در این را بمیرد ( در روز قیامت ) جلویش گرفته نمی شود و از او بازخواست نمی گردد و به وی گفته می شود: با کمال امنیت و آرامش وارد بهشت شوید.

5)  شناخت هلال رمضان .

یکی از وظایف مومنان و روزه گیران شناخت هلال رمضان است ، تا روز بعد را به عنوان اولین روز ماه مبارک رمضان روزه بگیرند . برای شناخت هلال رمضان ، راه های فنی و روایی مختلفی وجود دارد که در این بحث ، جای پرداختن به آن ها نیست . برخی از علما و دانشمندان شیعه ، از جمله  سید بن طاووس (ره)  در الاقبال و شیخ کلینی (ره) در الکافی به بعضی از آن ها اشاره کرده اند.  (13)

6)  دعای رویت هلال .

از سنت های رایج مومنان در آخرین دقایق آخرین روز ماه شعبان ، رویت هلال رمضان و خواندن دعای ماثوره است . در این باره دعاهای زیادی وارد شده است . از جمله این دعاء که از رسول خدا (ص) روایت شده است : اللهم اهله علینا بالامن والایمان ، والسلامه والاسلام ، والعافیه المجلله ودفع الاسقام ، والرزق الواسع ، والعون علی الصلاه والصیام والقیام و تلاوه القرآن . اللهم سلمنا لشهر رمضان ، و تسلمه منا و سلمنا فیه ، حتی ینقضی عنا شهر رمضان ، و قد عفوت عنا و غفرت لنا و رحمتنا. (14)

ب -  اعمال مشترک ماه مبارک رمضان

1- خواندن دعا و مناجات.

دعاها و مناجات فراواني ازامامان معصوم (ع) در اين ماه وارد شده است كه به طور مشترك در تمامي اين ماه مي توان خواند .  مانند دعاي: اللهم ارزقني حج بيتك الحرام…، پس از هر نماز واجب؛ دعاي: يا علي يا عظيم، يا غفور يا رحيم…، پس از هر نماز واجب؛ دعاي: اللهم ادخل علي اهل القبور السّرور...، پس از هر نماز واجب و دعاي: اللهم لك صمت و علي رزقك افطرت و عليك توكلت فتقبل مني، به هنگام افطار. (15)

2- خواندن قرآن.

ماه رمضان ، ماه نزول قرآن است . بدين لحاظ سفارش فراوان در خواندن قرآن و تدبر وتفكر در آن شده است و چه خوب است كه مومنان در هرچند روز، وحتي در هرروز يك ختم قرآن نمايند . امام محمد باقر (ع) در روایتی فرمود: لکل شیئی ربیع ، و ربیع القرآن شهر رمضان (16) ؛ برای هرچیزی بهاراست ، و بهار قرآن ماه رمضان می باشد .

برخي از ائمه اطهار(ع) در اين ماه، چهل ختم قرآن و حتي گاهي زيادتر از آن انجام مي دادند. (17)

3- ذكر استغفار و گفتن "لا اله الا الله" و صلوات فرستادن بر محمد و آل محمد(ص). (18)

4- صدقه دادن و افطار دهي به روزه داران، اگر چه به چند دانه خرما و يا شربتي از آب باشد. پیامبر اکرم (ص) در روایتی فرمود : من فطر فی هذا الشهر مومنا صائما ، کان له بذلک عند الله عزو جل عتق رقبه مومنه ، و مغفره لما مضی من ذنوبه . فقیل : یا رسول الله لیس کلنا نقدر ان نفطر صائما ؟ فقال : ان الله تبارک و تعالی کریم یعطی هذا الثواب منکم من لم یقدر الا علی مذقه من لبن یفطر بها صائما ، او شربه من ماء عذب ، او تمیرات لایقدر علی اکثر من ذلک  (19)

5- خواندن نمازهاي مستحبي.

ماه رمضان ، فرصت مناسبي براي نمازو راز ونياز بامعبود محبوب است  ، به ويژه قضاي نمازهاي واجب فراموش شده ويا ترك شده . هم چنين بجا آوردن نمازهاي مستحبي فراواني كه براي اين ماه تعيين شده است . مانند خواندن هزار ركعت نماز در مجموع اين ماه شريف. بدين گونه كه در دهه اول و دهه دوم در هر شبي بيست ركعت خوانده شود، كه هر دو ركعت به يك سلام باشد؛  كه هشت ركعت آن را پس از نماز مغرب و دوازده ركعت آن را پس از نماز عشا به جا آورد.

در دهه سوم، در هر شبي سي ركعت، به مانند شب هاي دهه اول و دهه دوم، كه مجموع أن ها، هفتصد ركعت مي گردد و باقي مانده را كه سيصد ركعت مي باشد در سه شب قدر، و هر شبي يكصد ركعت به جا آورد. (20)

گفتني است، كه اين نماز، غير از نمازهاي مستحبي معمولي، مانند غفيله و نافله است، كه آن ها نيز به جاي خويش اقامه گردند.

6- صله رحم و ديدار از والدين و فاميلان نزديك و زيارت برادران مومن.

7- زيارت معصومين(ع)، به ويژه اميرمومنان(ع) و امام حسين(ع). (21)

8- اعتكاف.

در تمام ايام ماه مبارك رمضان، به خصوص در دهه سوم اين ماه شريف، اعتكاف در مساجد از سنت مي باشد. (22)

به هر روي، اين ماه، ماه عبادت و بندگي در درگاه خداي سبحان است وبزرگان و پیشوایان معصوم ما برای آن اهمیت ویژه ای قایل بوده و حساب خاصی برای آن باز می نمودند. در روایتی ازامام صادق (ع) آمده است : کان علی بن الحسین (ع)  اذا کان شهر رمضان لم یتکلم الا بالدعاء ، والتسبیح ، والاستغفار ، والتکبیر فاذا افطر قال: اللهم ان شئت ان تفعل فعلت (23)

 یعنی: امام زین العابدین (ع) سیره اش به این بود هرگاه ماه رمضان می رسید، سخنی نمی گفت مگر به دعاء ،  تسبیح ،  استغفار و تکبیر . همین که وقت افطار می رسید می گفت : خدایا اگر بخواهی (چیزیرا) انجام دهی می دهی .

 آنان که معصوم و پاک و پاکیزه سرشت بودند چنین رفتار و کرداری داشتند ، ما ها که جایزالخطا و پرونده اعمالمان سنگین و تیره است ، باید بیشتربه فکرخود بوده و از فیوضات ارزشمند این ماه شریف بهره فراوان تري ببریم ولذاهر چه مي توانیم  بايد تلاش و كوشش كنیم  و ذخيره اي از اين ماه براي آخرت خويش تهيه كرده و خود را از گمراهي و ارتكاب به معصيت دور نگه داریم .
 ج- اعمال ليالي قدر

شب هاي قدر ( نوزدهم، بيست و يكم و بيست و سوم ماه رمضان ) شب هاي بزرگ و شريف سال است و در تمامي سال، شبي به عظمت و فضيلت آن ها نمي رسد و عمل عبادي در اين شب ، بهتر از عمل در هزار ماه است و در چنين شبي قرآن كريم بر پيامبراكرم(ص) نازل گرديد و قلب شريف آن حضرت با انوار آيات الهي منور گرديد. هم چنين در شب قدر، تقدير امور سال از سوي پروردگار متعال انجام مي گيرد و فرشتگان و روح ( كه اعظم فرشتگان است) در اين شب به اذن پروردگار متعال بر زمين نازل مي شوند و به محضر امام زمان(ع) مشرف شده و آن چه براي هر كسي مقدر شده است، بر امام زمان(ع) عرضه مي كنند. سوره قدر (نود و هفتمين سوره قرآن مجيد) در خصوص همين شب نازل گرديد.

به هر روي، أعمال و عبادات شب هاي قدر بر دو دسته اند:

دسته اول: اعمالي كه به طور مشترك، در هر سه شب انجام مي گيرند.

دسته دوم: اعمال مخصوص هر يك از سه شب قدر.

اما اعمال مشترك ليالي قدر عبارتند از:

1- غسل.

بهتر است مقارن غروب آفتاب روز قبل ، اين غسل را انجام دهد و با همان، نماز مغرب شب نوزدهم را به جاي آورد.

2- نماز شب قدر.

اين نماز دو ركعت است، كه در هر ركعت پس از حمد، هفت بار سوره توحيد را قرائت كند و پس از سلام، هفتاد بار بگويد: استغفرالله و اتوب اليه.

3- قرآن به سر نمودن و خدا را به معصومين(ع) سوگند دادن.

4- زيارت مخصوص امام حسين(ع).

5- شب زنده داري (احياء).

6- صد ركعت نماز، به پنجاه سلام ، كه در هر ركعت پس از حمد، ده بار سوره توحيد را قرائت كند.

7- خواندن دعاي جوشن كبير.

8 - خواندن دعاهاي وارده ديگر.

اما اعمال مخصوص هريك از سه شب قدر :

الف - شب نوزدهم ماه رمضان

اعمال عبادي اين شب بزرگ ، عبارتند از:

1- صد بار استغفار.

2- صد بار لعن بر قاتلان اميرمؤمنان(ع) ( اللهم العن قتله اميرالمؤمنين)

3- خواندن دعاي: اَللهم اجعل فيما تقضي و تقدّر …

4- خواندن دعاهاي مأثوره ديگر.

ب - شب بيست و يكم ماه رمضان، دومين شب قدر

فضيلت شب بيست و يكم ماه رمضان از فضيلت شب نوزدهم ماه رمضان زيادتر است.اعمال مشتركه اي كه در آن جا ذكر كرده ايم، براي شب بيست و يكم نيز جاري است.

از روايات متعدد به دست مي آيد، كه شب قدر، يكي از دو شب بيست و يكم و بيست و سوم ماه رمضان است. از باب نمونه، به اين دو روايت توجه فرماييد:

1- عن حمران قال: سئلت أبا عبدالله(ع) عن ليله القدر، قال: هي في اِحدي و عشرين و ثلاث و عشرين.

2- عن عبدالواحد بن المختار الأنصاري قال: قلت لأبي جعفر(ع): أخبرني عن ليله القدر، قال: التمسها في ليله اِحدي و عشرين و ثلاث و عشرين، فقلت: أفردهالي، فقال: و ما عليك أن تجتهد في ليلتين.

به هر روي، اعمال اين شب عظيم عبارتند از:

1- آغاز اعتكاف در مسجد.

2- رفتن به سوي مرقد مطهر اباعبدالله الحسين(ع) و شب زنده داري در آن مكان شريف .

3- خواندن اين دعا در هر شب از دهه آخر ماه رمضان: اعوذ بجلال وجهك الكريم ان ينقضني عني …

4- خواندن اين دعا : اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شريك له ، و اشهد ان محمدا عبده و رسوله و اشهد ان الجنه حق و...

5- خواندن اين دعا ، پس از هر فرائض و نوافل: اللهم أدّعنا حقّ ما مضي …

6- خواندن اين دعا در هر شب از دهه آخر ماه رمضان: اللهم انّك قلت في كتابك المنزل شهر رمضان …

7- خواندن دعاي: يا مولج الليل في النهار و مولج النهار في الليل …

8- خواندن دعاي: لا اله الا الله مدبر الامور،و مصرف الدهور و...

ج - شب بيست و سوم ماه مبارك رمضان: سومين شب قدر.

گرچه وجود شب قدر در ميان سه شب از ماه مبارك رمضان، يعني شب هاي نوزدهم، بيست و يكم و بيست و سوم محتمل است، وليكن احتمال دو شب آخري بيشتر است.

هم چنين در بين دو شب آخر، شب بيست و سوم احتمالش بيشتر است. بلكه از برخي روايات و توصيه هاي پيامبر(ص) و امامان معصوم(ع) به اصحاب و خانواده خويش، به دست مي آيد كه شب قدر، متعيناً شب بيست و سوم ماه رمضان است.

ضمره انصاري از پدرش روايت كرد، كه وي از پيامبراكرم(ص) شنيده است كه شب قدر، شب بيست و سوم است .

هم چنين " زراره " از عبدالواحد بن مختار انصاري روايت كرد: سألت اباجعفر(ع) عن ليله القدر، فقال: أخبرك و الله ثم لا أعمي عليك، هي اول ليله من السّبع الآخر.

يعني : از امام محمد باقر(ع) پرسيدم: شب قدر چه شبي است؟ آن حضرت فرمود: به خدا سوگند، تو را به آن خبر مي دهم. پس فراموشت نشود و آن نخستين شب هفته آخر ( ماه رمضان ) است.

زراره پس از نقل حديث گفت: آن ماه رمضان، بيست و نه روز بود. بنابراين نخستين شب هفته آخر، همان شب بيست و سوم خواهد بود. اما از اين كه معصومين(ع) آن را بالخصوص تعيين نمي كردند، بدين جهت بود كه مسلمانان از اين ماه شريف، مخصوصاً در اين سه شب بزرگ رمضان، با شب زنده داري و عبادت زياد، ثواب بيشتري نصيب خود نمايند.

به هر روي اين شب به مانند شب هاي قدر ديگر، أعمال مشترك و أعمال ويژه اي دارد، كه اعمال مشترك آن ها را در شب نوزدهم بيان كرديم.

اما اعمال ويژه اين شب عبارتند از:

1- غسل.

بريد بن معاويه نقل كرد كه امام صادق(ع) را ديدم كه يك بار در سر شب و يك بار در آخر شب بيست و سوم ماه رمضان غسل نمود.

2- خواندن دعايي كه در آثار علما و محدثين قديم شيعه يافت شده است: اللهم اِن كانَ الشّك في أنّ ليله القدر فيها أو فيماتقدّمها واقع ، فانه فيك وفي وحدانيك …

3- خواندن دعاي روايت شده از رسول خدا(ص):َسبوح قدّوس رِبُّ الملائكه و الرّوح …

4- خواندن دعاي دهه آخر ماه رمضان: َيا ربّ ليله القدر و جاعلها خيراً من الف شهر …

5- خواندن دعاي:اللهم اِياكَ تعمدت الليله بحاجتي و بك انزلت فقري…

6- خواندن دعاي: اللهم اجعلني من أوفر عبادك نصيباً من كل خير…

7- خواندن دعاي:اسألك مسألهَالمسكين المستكين، و ابتهل اليك …

8- خواندن دعاي: اللهم ِاِني اسئلك سئوال المسكين المستكين، و ابتغي اليك …

9- خواندن دعاي: اللهمِاجعل فيما تقضي و فيما تقدّر من الأمر المحتوم …

10- قرائت سوره هاي عنكبوت، روم و دخان و هزار بار سوره قدر.

11- دعاي امام حسن(ع) در شب قدر: يا باطناً في ظهوره و يا ظاهراً في بطونه …

12- زيارت امام حسين(ع) .

13- دعا براي هدايت گمراهان و دعا براي استمرار و استحكام توفيق اهل توفيق و ايمان.

14- شب زنده داري و عبادت در مسجد.

15- خواندن و تكرار كردن دعاي فرج آقا امام زمان(ع): اللهم كن لوليك الحجه بن الحسن(ع) …

16- خواندن دعاي: اللهم امدد في عمري و اوسع في رزقي … (24)

از خداوند منان مسئلت مي نمايم كه ما و همه مومنان و پيروان مكتب اهل بيت (ع) را در اين ماه عزيز و شريف ، مهمان ضيافت و خوان گسترده خويش قرارداده و با بخشايش گناهان و خطاياي ما ، سعادت دنيا و آخرت را نصيبمان بفرمايد و قلب نازنين مولا و سرورمان حضرت حجه الحسن (ارواحنا لمقدمه الفداه) را از ما خشنود وراضي بگرداند .

-------------------------------------------

منابع:

1. الاقبال بالاعمال الحسنه (سيد بن طاووس)، ج1، ص 26

2. ترجمه المراقبات (ميرزا جواد ملكي تبريزي)، ص 211؛ مفاتيح الجنان (شيخ عباس قمي)، فضيلت ماه رمضان.

3. الاقبال بالاعمال الحسنه، ج1 ، ص 24

4. همان، ص 28

5 - سوره طلاق ، آیه 36

6- الاقبال بالاعمال الحسنه ، ج 1 ، ص 42

7- ترجمه المراقبات ، ص 190

8- الکافی ( شيخ كليني ) ، ج 4 ، ص 88 ؛ الاقبال بالاعمال الحسنه ، ج 1 ، 69

9- الاقبال بالاعمال الحسنه ، ج 1 ، ص 43

10- همان ، ص 43

11- همان ، ص 46

12- کامل الزیارات - ابن قولویه - ص 546

13- الکافی ، ج4 ، ص 78 ؛  الاقبال بالاعمال الحسنه ، ج1 ، ص 56

14- الاقبال بالاعمال الحسنه ، ج1 ، 62  ؛ الکافی ، ج 4 ، ص 70 ؛ من لایحضره الفقیه - شیخ صدوق - ج 2 ، ص 96

15- مفاتیح الجنان ، اعمال مشترک ماه رمضان ؛  الاقبال بالاعمال الحسنه ،ج1 ، ص 246

16- الکافی ، ج 2 ، ص 630

17-الاقبال بالاعمال الحسنه ، ج1 ،ص 231

18-  مفاتيح الجنان، اعمال مشترك ماه رمضان ؛  ترجمه المراقبات، ص 243.

19-  الاقبال بالاعمال الحسنه،ج1، ص 38؛ ترجمه المراقبات؛ ص 280 ؛ المحاسن - البرقی - ج2 ، ص396

20-  وقايع الايام ( شيخ عباس قمي ) ، ص 15؛ الاقبال بالاعمال الحسنه،ج1، ص 46 ؛ ترجمه المراقبات ، ص 267

21-  الاقبال بالاعمال الحسنه، ج1، ص 45

22- همان، ص 230

23- الصحیفه السجادیه ( ابطحی) ، ص 313

24- نك : الكافي ( شيخ كليني ) ، ج2 ؛ الاقبال بالاعمال الحسنه (سيد بن طاووس)، ج1، از ص 313 الي 387 ؛  مفاتيح الجنان (شيخ عباس قمي)، اعمال شب بيست و يكم ماه رمضان ؛ وقايع الايام (شيخ عباس قمي)، از ص 38 الي 45 .

 (ماهنامه پاسدار اسلام، شماره 286 )

• قبلی
• بعدی