مدیریت اطلاعات علوم اسلامی

توليد اصطلاح نامه علوم حديث در مرکز اطلاعات و مدارک اسلامي

نظر به اين که مرکز اطلاعات و مدارک اسلامي در تابستان امسال کتاب ديگري از مجموعه اصطلاح نامه هاي علوم اسلامي ، به نام " اصطلاح نامه علوم حديث " را توسط بوستان کتاب ( مرکز انتشارات دفتر تبليغات اسلامي ) چاپ و به زودي منتشر و در اختيار کاربران قرار مي دهد ، براي اطلاع رساني اين دستاورد بزرگ پژوهشي و علمي مصاحبه هايي در اين روزهاي اخير با برخي از خبر گزاري ها و سايت هاي معروف کشور داشتم ، از جمله با خبرگزاري فارس ، خبرگزاري حوزه ، خبرگزاري ايکنا و خبرگزاري شبستان که تعدادي از سايت ها ( مانند سايت هاي دفتر تبليغات اسلامي ) و خبرگزاري هاي ديگر آن را با سليقه هاي خود تحت پوشش قرار داده و در مجموع اطلاع رساني مناسبي به عمل آوردند.

به منظور آگاهي کاربران از مفهوم " اصطلاح نامه علوم حديث " و فرايند تحقيق و نشر آن ، لازم ديدم مصاحبه شبستان با اين جانب را در اين جا عينا نقل کنم تا از اين طريق نيز يک اطلاع رساني مناسبي به عمل آمده باشد:

خبرگزاري شبستان / قم

حجت الاسلام والمسلمين واردي : اصطلاح نامه علوم حديث منتشر مي شود .

 مدير ساماندهي اطلاعات مرکز اطلاعات و مدارک اسلامي، از انتشار اصطلاح نامه علوم حديث توسط انتشارات بوستان کتاب در آينده نزديک خبر داد.

مرکز اطلاعات و مدارک اسلامي از جمله بخش هاي پژوهشي و تحقيقاتي دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم است که در سال هاي اخير اقدام به امور پژوهشي و انتشار اصطلاح نامه در رشته هاي مختلف علوم اسلامي کرده که بسيار هم انعکاس خوبي در بين جامعه پژوهشي و حوزوي و اسلامي داشته است.
اين مرکز اخيرا اصطلاح نامه علوم حديث را آماده انتشار کرده است که به همين بهانه گفتگويي را با حجت الاسلام والمسلمين سيد تقي واردي مدير ساماندهي اطلاعات مرکز اطلاعات و مدارک اسلامي انجام داده ايم:

جناب آقاي واردي، به عنوان اولين سوال درباره پيشينه مرکز اطلاعات و مدارک اسلامي، توضيحاتي بفرماييد و اينکه از چه سالي آغاز به کار کرد؟
مرکز اطلاعات و مدارک اسلامي، يکي از مراکز پژوهشي دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم است که در سال 1384 به وجود آمد گرچه فعاليت هاي پژوهشي و اطلاع رساني متعددي از دهه 60 به بعد با نام مرکز مطالعات و تحقيقات اسلامي انجام مي شد وليکن تشکيلات جديد اين مرکز با ماموريت ها و وظايف جديد از سال 84 آغاز شد.

چه اقدامات پژوهشي و تحقيقي در اين مرکز انجام مي شود؟
در اين مرکز کارهاي پژوهشي مختلفي از جمله اصطلاح نامه نويسي ، فرهنگ نامه نويسي، نمايه سازي و فهرست نويسي منابع اسلامي انجام مي گيرد. زيرساخت همه اين ها در راستاي سازماندهي اطلاعات تدوين اصطلاح نامه است.

محققان اين مرکز از سال 1372 اقدام به تحقيق در ارتباط با اصطلاح نامه نموده و پس از طي کردن دوره هاي آموزشي و پشت سرگذاشتن آزمون ها و خطاهاي مختلف، سرانجام فناوري اصطلاح نامه نويسي را به درستي تحصيل نموده و اقدام به تدوين اصطلاح نامه هاي علوم اسلامي کردند و از آن زمان تاکنون اصطلاح نامه هاي متعددي از جمله اصطلاح نامه هاي علوم قرآني، فلسفه اسلامي، اصول فقه، منطق، کلام اسلامي، اخلاق اسلامي، علوم حديث و اصلاح الگوي مصرف را توليد و چاپ و منتشر کردند.

 چه اصطلاح نامه هاي ديگري در دست اقدام و انتشار است؟
کار پژوهش اصطلاح نامه فقه به اتمام رسيده که پس از رفع برخي از اشکالات در سال آينده چاپ و نشر خواهد يافت.
اصطلاح نامه هاي حقوق و مسايل جديد کلامي نيز در درست تحقيق و تدوين مي باشد و به حول و قوه الهي در سال هاي آينده اصطلاح نامه هاي تاريخ اسلام، ادبيات عرب، عرفان و فلسفه هاي مضاف نيز در دستور کار قرار خواهد گرفت. تاکنون قريب به 200 هزار اصطلاح از اصطلاحات علوم اسلامي استخراج و تدوين يافته است که در بين علوم اسلامي، اصطلاح نامه فقه حجيم تر و عظيم تر بوده که تعداد اصطلاحات آن به 60 هزار اصطلام مي رسد.

اصطلاح نامه در اصل به چه معناست؟
اصطلاح نامه، مجموعه واژگان و اصطلاحات کنترل شده در يک علم و يا يک حوزه معرفتي است که فهرستي از واژه هاي کليدي و کاربردي آن علم و يا آن حوزه معرفتي را همراه با روابط معنايي و منطقي آن واژه ها را ارائه مي دهد.
اصطلاح نامه علوم حديث نيز مجموعه واژگان و اصطلاحات استاندارد شده در حوزه علومي است که به گونه اي از متن يا سند يا حجيت حديث بحث مي کند، اين اصطلاح نامه فهرستي منظم از واژه هاي کليدي و کاربردي علوم حديث را همراه با روابط معنايي بين آنها ارائه مي دهد.
محتواي اصطلاح نامه علوم حديث، تنها علم روايت الحديث با دو سرشاخه اصلي آن، يعني علم رجال و علم درايه مي باشد، علم رجال علمي است که از احوال راويان از حيث اين که واجد شرايط قبول روايت هستند يا نه؟ بحث مي کند، علم درايه نيز علمي است که از سند، متن، طرق و شيوه هاي فراگيري و آداب نقل حديث بحث مي کند.البته در اين کتاب در بخش علم رجال، تنها به ذکر کليات اين علم بسند شده، ليکن اسامي راويان در کتاب مستقلي چاپ و نشر مي يابد.
همچنين علم فقه الحديث که عهده دار توضيح لغات مشکل روايات است، مطالب آن در قالب اصطلاح قرار نمي گيرد و بدين جهت امکان حضور آن در اين اصطلاح نامه فراهم نشده است.

مراحل تحقيق اصطلاح نامه علوم حديث از چه زماني آغاز شد؟
طرح تدوين اصطلاح نامه علوم حديث در سال 1377 تصويب و پس از فراهم¬آوري مقدمات، به مرحله اجرا درآمد و در سال 1380 استخراج واژگان آن به پايان رسيد و سپس روابط سه¬گانه هم ارز (مترادف)، سلسله مراتبي (اعم، اخص و...) و وابسته براي هر يک از اصطلاحات تعيين گرديد و در نهايت در سال 1386 به بخش چاپ سپرده شد که مع-الاسف با تأخير زياد در تابستان 1390 به چاپ رسيد.

هدف شما از تدوين اصطلاح نامه علوم حديث چيست؟
هدف، تهيه طرحي از حوزه علم رجال و علم درايه براي نشان دادن روابط منطقي ميان مفاهيم اصطلاحات و ترسيم کلي و مجموعي از ساختار آن دو است.
اصطلاح نامه علوم حديث، آثار و فوايد فراواني دارد که براساس آن، اساتيد و محققان علوم حديث، نمايي کلي از علم رجال و علم درايه را دريافت مي کنند تا هنگام تدريس و يا تحقيق موقعيت و اهميت هر مبحثي را در اين علم بيابند.از ديگر فوايد آن اينکه اصطلاحات علوم حديث، بازيابي اطلاعات سازماندهي شده اين علوم در سيستم هاي رايانه اي و يا فضاي مجازي را تسهيل کرده و کاربر را به موضوع دلخواه هدايت مي کند.

از مشخصات اصطلاح نامه علوم حديث بفرماييد.
اين کتاب داراي 8 هزار و 576 اصطلاح تصويب شده و روابط معنايي آنها است که از 120 منبع معتبر رجالي و درايه اي اخذ گرديده است.
نخستين چاپ اين کتاب در قطع رحلي، جلد سلفون و در 600 صفحه چاپ و به زودي از سوي بوستان کتاب منتشر مي گردد.

اين مرکز تاکنون چند اصطلاح علوم اسلامي را تدوين کرده است؟
مرکز اطلاعات و مدارک اسلامي تا کنون قريب به 200 هزار اصطلاح از اصطلاحات علوم اسلامي را تصويب و تدوين نموده است که بزرگترين آنها اصطلاح نامه فقه است که قريب به 60 هزار اصطلاح فقهي را در بر دارد.

( برگرفته از خبرگزاري شبستان به نشاني : http://www.shabestan.ir/NSite/FullStory/News/?Serv=37&Id=51431&Mode)

• قبلی