اخلاقی و عبادی

موقعیت تاریخی و عبادی ماه مبارك رمضان

موقعیت تاریخی و عبادی ماه مبارك رمضان

موقعیت تاریخی: ماه مبارك رمضان، نهمین ماهِ سال هجری قمری است و بین دو ماه شعبان و شوال قرار گرفته است . این ماه ، گرچه از ماه های حرام سال محسوب نمی شود ، ولیکن پیش از اسلام در میان عرب ها و پس از بعثت پیامبر اکرم (ص) در میان تمامی مسلمانان مورد توجه و احترام خاص بوده و می باشد.

ماه مبارک رمضان از منظر اسلام ، مهم ترين و شريف ترين ماه سال است و ماهي از جهت شرافت و عظمت به پایه آن نمی رسد.

موقعیت معنوی: ماه مبارک رمضان ، منتسب به پروردگار منان است و هر كسي حرمت اين ماه را نگه دارد، مهمان خداوند متعال خواهد بود.
پيامبراكرم(ص) در عظمت و شرافت اين ماه عزيز، در خطبه معروف خويش فرمود: اَيُّها النّاس! اَنّه قَد أقبل اِليكم شَهر الله بِالبركة و الرّحمة و المغفرة، شَهر هُو عِند الله اَفضل الشُّهور، و اَيّامه افضل الأيّام، و لياليه أفضل اللَيالي، و ساعاته اَفضل الساعات، و هو شَهر دُعيتم فيه الي ضِيافة الله، و جعلتم فيه من اهل كرامة الله…(1)
يعني: ای مردم، ماه خدا با بركت و رحمت و بخشش گناهان نزديك است؛ ماهي كه نزد خدا برترين ماه ها، روزهايش برترين روزها، شب هايش بهترين شب ها و ساعت هاي آن بهترين ساعت ها است؛ ماهي كه در آن ، به ميهماني خدا دعوت شديد و شما را در اين ماه از كساني قرار داده اند كه شايسته كرامت خدا هستند…(2)

عبدالله بن عباس از پيامبراكرم(ص) درباره فضيلت ماه رمضان و فوايد بي شمار آن براي امت اسلام، روايتي نقل كرده است، كه انسان را به شگفتي وامي دارد. آن حضرت در فرازي از اين حديث شريف فرمود: و اِنَّ لله تعالي في آخر كلّ يوم من شهر رمضان عند الافطار ألف ألف عتيق من النّار، فاِذا كانت ليلة الجُمعة و يوم الجُمعة، أعتق في كلّ ساعة منهما ألف ألف عتيق من النّار، و كلّهم قد استوجبوا العذاب، فاذا كان في آخر يوم من شهر رمضان أعتق الله في ذلك اليوم بعدد ما أعتق من اوّل الشّهر الي آخره.(3)
يعني: خداوند متعال در آخر هر روز از ماه رمضان، به هنگام افطار يك ميليون نفر را و در شب جمعه و روز جمعه ]در اين ماه شريف[ در هر ساعت، يك ميليون نفر را كه همگي سزاوار آتش جهنم اند، از آتش جهنم آزاد مي كند و هنگامي كه آخرين روز ماه رمضان فرا رسد، در آن روز به تعداد كساني كه از اول تا آخر ماه رمضان آزاد كرده است، بندگان گناهكار خويش را از آتش جهنم آزاد مي كند.

اميرمومنان علي بن ابي طالب(ع) در حديثي فرمود: نگوييد رمضان؛ زيرا نمي دانيد رمضان چيست ؛ و اگر كسي گفت، بايد براي كفاره آن، صدقه داده و روزه بگيرد. بلكه همانطوري كه خداوند متعال فرموده است بگوييد: ماه رمضان.(4)

أعمال عبادی: تمام شب ها ، تمام روزها و حتی تمام ساعات و لحظات ماه مبارک رمضان برای عبادت و طاعت بندگان برنامه و دستور العمل خاص دارد که در کتب روایی و عبادی علمای اسلامی وارد شده اند و بیان آن ها مجال دیگری می طلبد. ولی به جهت تیمن و تبرک به کلام معصومین (ع) برخی از اعمال و عبادات مشترك ماه رمضان که بر گرفته از سخنان آن بزرگواران است ، اشاره مي كنيم:

 1- خواندن دعا و مناجات
مانند دعاي: اللهم ارزقني حج بيتك الحرام…، پس از هر نماز واجب؛ دعاي: يا علي يا عظيم، يا غفور يا رحيم…، پس از هر نماز واجب؛ دعاي: اللهم ادخل علي اهل القبور السّرور، پس از هر نماز واجب و دعاي: اللهم لك صمت و علي رزقك افطرت و عليك توكلت فتقبل مني ، به هنگام افطار.(5)

2- خواندن قرآن
این ماه ، ماه بهار قرآن است و قرائت آیات کلام الله و تأمل و تفکر در آن ها از برترین عبادات است و بدین جهت تلاش گردد که در اين ماه عزیز، قرآن فراوان خوانده شود و چه خوب است كه در هر روز، يك ختم قرآن شود.
برخي از ائمه اطهار(ع) در اين ماه، چهل ختم قرآن و حتي گاهي زيادتر از آن انجام مي دادند.(6)

3- ذكر استغفار
استغفار با هر زبان حالی ، از جمله گفتن " اَستَغفِر الله رَبّی و اَتُوب اِلیه " و گفتن "لا اِله اِلا الله" و صلوات فرستادن بر محمد و آل محمد(ص)، از عبادات این ماه می باشد.(7)

4- صدقه دادن و افطار دهي به روزه داران، اگر چه به چند دانه خرما و يا شربتي از آب باشد.(8)

5- خواندن نمازهاي مستحبي
نمازهای مستحبی زیادی در این ماه سفارش شده است که یکی از آن ها خواندن هزار ركعت نماز در طول ماه است .
انجام آن بدين گونه است كه در دهه اول و دهه دوم در هر شبي بيست ركعت خوانده شود، كه هر دو ركعت به يك سلام باشد.
وقت انجام آن به اين صورت است كه هشت ركعت آن را پس از نماز مغرب و دوازده ركعت آن را پس از نماز عشا به جا آورد.
در دهه سوم، در هر شبي سي ركعت، به مانند شب هاي دهه اول و دهه دوم، كه مجموع آن ها، هفتصد ركعت مي گردد و باقي مانده را كه سيصد ركعت مي باشد در سه شب قدر، و هر شبي يكصد ركعت به جا آورد.(9)
گفتني است، كه اين نماز، غير از نمازهاي مستحبي معمولي، مانند غفيله و نافله و یا نمازهای شب قدراست، كه آن ها نيز به جاي خويش اقامه گردند.

6- صله رحم و ديدار از والدين و فاميلان نزديك و زيارت برادران مومن.

7- زيارت معصومين(ع)، به ويژه اميرمومنان(ع) و امام حسين(ع).(10)

8- اعتكاف
در تمام ايام ماه مبارك رمضان، به خصوص در دهه سوم اين ماه شريف، اعتكاف در مساجد از سنت مي باشد.(11)

به هر روي، اين ماه، ماه عبادت و بندگي در درگاه خداي سبحان است و آدمي هر چه مي تواند، بايد تلاش و كوشش كند و ذخيره اي از اين ماه براي آخرت خويش تهيه كند و خود را از گمراهي و ارتكاب معصيت به دور نگه دارد.
منابع:
1- الاقبال بالاعمال الحسنة، ج1، ص 26
2- ترجمه المراقبات ، ص 211؛ مفاتيح الجنان ، فضيلت ماه رمضان.
3- الاقبال بالاعمال الحسنة، ج1، ص 24
4- همان، ص 28
5- مفاتيح الجنان، اعمال مشتركه ماه رمضان؛ وقايع الايّام ، ص 15
6- وقايع الايّام، ص 14؛ ترجمه المراقبات، ص 221؛ الاقبال بالاعمال الحسنة، ج1، ص 231
7- مفاتيح الجنان، اعمال مشتركه ماه رمضان، ترجمه المراقبات، ص 243.
8- الاقبال بالاعمال الحسنة، ج1، ص 37؛ ترجمه المراقبات؛ ص 280
9- وقايع الايام، ص 15؛ الاقبال بالاعمال الحسنة، ج1، ص 46
10- الاقبال بالاعمال الحسنة، ج1، ص 45
11- همان، ص 230

• بعدی