مساجد و زیارتگاهها

دارالحجة ، کاري درخور تحسين و هنري ماندگار

توفيقي براي حقير و خانواده ام بود که در عيد سعيد فطر (سال 1387 هجري شمسي) سفري به مشهد مقدس داشته و مضجع شريف ثامن الحجج حضرت امام علي بن موسي الرضا ( عليه آلاف التحية و الثناء ) را از نزديک زيارت و به مقام شامخ وي اداي احترام و ارادت نمايم و خداي بزرگ را از اين بابت بسي شاکرم .

از امام رضا (ع) و شخصيت و مقام وي هر چه سخن گفته شود ، باز هم ناگفته هاي زيادي باقي مانده و نمي توان حق مطلب را به درستي ادا کرد و بدين جهت من نيز وارد اين مقوله نمي شوم و عزيزان را به گفتار و نوشتار محققان و پيشوايان مذهبي ارجاع مي دهم.

اما در باره آستان قدس رضوي (ع) و کارهاي انجام شده و يا کارهاي در دست اقدام اين مجموعه نيز گفتني هاي فراواني وجود دارد و من چون اطلاعات وافي از آن ها ندارم ، بدين جهت وارد اين گفتار نيز نمي شوم ولي مي خواهم به موضوعي که در اين سفر زيارتي توجهم را جلب و مرا شگفت زده کرده اشاره کنم و آن ايجاد شبستان جديد التاسيس به نام " دار الحجة " است که در طبقه پايين صحن انقلاب اسلامي ، حد فاصل بين بَست شيخ طوسي و بَست شيخ حُّر عاملي واقع شده است .

اين شبستان ( يا رواق ) به اين بزرگي و زيبايي هم يک کار لازم و هم يک هنر ماندگار در ساخت و ساز بناهاي مذهبي کشور ما است .

کار لازمي بود ، چون هرساله ميليون ها نفر از زايران داخلي و خارجي جهت زيارت امام رضا (ع) به مشهد مقدس و به حرم مطهر رضوي (ع) مشرف مي شوند ولي مع الاسف با کمي مکان و فضاي زيارت و عبادت رو برو مي گردند . مخصوصا در ايام شهادت ها ، تولدها و عيد هاي ملي ، ديني و مذهبي .

اما اين فضاي بزرگ مي تواند تا چندين سال آينده مشکل مکان زيارتي و عبادي زايران ميليوني را تا اندازه اي قابل توجه کاهش داده و محل مناسبي براي اقامه نماز جماعت چند ده هزار نفري باشد.

اما از اين که يک هنر ماندگار است ، چون از جهات مختلف هنري ظرافت هاي زيادي در آن به کار گرفته شد. از ستون هاي محکم ، سقف هاي مزين ، و سنگ کاري هاي زيبا گرفته تا کتيبه هاي با محتوي ، آينه کاري هاي چشم نواز ، گج بري هاي رنگارنگ و تامين روشنايي از لوسترها و لامپ هاي تزييني  ، همه و همه در يک کلام هنر اصيل ايراني و شيعي در اين صحن و سرا خود را بروز و ظهور داده و هر بيننده اي را به شگفتي وا مي دارد.

مناسب است سخن را کوتاه کرده و اطلاعات کامل اين شبستان را از سايت آستان قدس رضوي ، به نشاني (www.aqrazavi.org )  به استحضار برسانم :  

رواق دارالحجه
در راستاي توسعه فضاهاي سرپوشيده زيارتي و عبادي حرم مطهر، رواق دارالحجه با زيربناي حدود 7000 مترمربع در زير صحن انقلاب اسلامي که قديمي‌ترين صحن موجود در سطح اماکن متبرکه است احداث گرديده است.
دسترسي به اين رواق از طريق دو ورودي اصلي در بست‌هاي شيخ طوسي و شيخ حرعاملي ميسر خواهد شد. علاوه بر ورودي‌هاي مذکور، اين رواق از طريق رواق‌هاي دارالاجابه و دارالولايه، گنبد ا... ورديخان و دو ورودي فرعي واقع در صحن انقلاب اسلامي قابل دسترسي مي‌باشد.
با توجه به ازدحام جمعيتي که همواره در مناسبت‌هاي ملي و مذهبي در صحن انقلاب اسلامي شاهد آن هستيم، اميد است با بهره‌برداري از اين رواق از طريق ورودي‌هاي اصلي شيخ حرعاملي و شيخ طوسي يک توزيع جمعيتي مناسب داشته، به نحوي که قسمتي از زائران و مجاوران به نسبت تقربي که اين رواق نسبت به ساير رواق‌ها دارد در آن، جاي گيرند.

رواق دارالحجه داراي 182 ستون به ارتفاع 7 متر مي‌باشد که فاصله ستون‌ها از يکديگر 8 متر است، ضلع جنوبي اين رواق در يک طبقه و ضلع شمالي آن در سه طبقه سرداب‌سازي شده است.
کف رواق با سنگ‌هايي به رنگ سفيد، کرم و صورتي پوشش يافته است. جداره‌هاي اين رواق با ازاره سنگ و تزئيناتي چون گچبري، آيينه‌کاري، رنگ‌آميزي پوشش يافته است، همچنين نوع معماري به کار رفته در طاسه‌هاي سقف حاصل از پنج هنر آيينه‌کاري، طلاکاري، نقره‌کاري، گچبري و رنگ‌آميزي مي‌باشد که در نوع خود بي‌نظير و چشم‌نواز مي‌باشد. با افتتاح و بهره‌برداري از اين رواق شاهد يکي از شکيل‌ترين رواق‌هاي موجود در سطح اماکن متبرکه خواهيم بود و به تناسب نامي که براي اين رواق انتخاب شده (دارالحجه)، القاب حضرت مهدي(عج) و اسماء چهارده معصوم (عليهم‌السلام) و حديث معروف سلسله الذهب و فرازهايي از دعاي شريف ندبه و افتتاح با خط خوش و زيبا نوشته و در قالب کتيبه‌هايي بر ديوارهاي رواق نصب شده است. اين تزئينات به سبک ايراني ـ اسلامي با تکنيک‌هاي متفاوت اجرا شده است.
ساخت اين رواق در انتهاي سال 81 آغاز گرديد. در دو ورودي اصلي اين رواق از بست شيخ حرعاملي و شيخ طوسي با الهام از نام امام هشتم(عليه‌السلام) دو هشتي طراحي شده که در آينده به شکلي زيبا با تزئينات آيينه‌کاري پوشش داده خواهد شد.

اجراي اين رواق به دليل دسترسي آن از طريق دو ورودي اصلي حرم مطهر (خيابان‌هاي شيرازي و نواب صفوي) و عبور از زير سر درهاي ساعت و نقاره‌خان صحن انقلاب اسلامي و مجاورت با سازه‌هاي قديمي از اهميت و حساسيت خاصي برخوردار بوده است.
به منظور فراهم کردن دسترسي آسان به اين رواق، سردرهاي ساعت و نقاره‌خانه صحن انقلاب اسلامي که قدمتي حدود چهارصد ساله و وزن تقريبي هفت هزار تن دارند تحکيم و مقاوم‌سازي و ورودي‌هايي در زير آنها تعبيه گرديد.
اين عمليات فني بسيار پيچيده و با خطرپذيري بسيار بالا بدون کوچک‌ترين حادثه و با دقت و کيفيت مطلوب انجام گرديد که در نوع خود در سطح ملي به لحاظ اهميت و حساسيت کار در اين حوزه شايد کم‌نظير و يا حتي بي‌نظير بوده است. در طول مدت اجراي عمليات تحکيم و تخريب فضاهاي مورد نياز زير اين سردرها با استفاده ابزار دقيق و تجهيزات رفتارسنجي و هشداردهنده تمامي حرکات احتمالي سازه تحت کنترل بوده است. در ساخت ورودي‌هاي اين رواق، سازمان توانست با توجه به مشکلات عديده‌اي که پيش روي داشت، با تدابير صحيح بدون به وجود آمدن خللي در تردد زائران و برگزاري مراسم مذهبي مشکلات را پشت سر نهاده و عمليات اجرايي خود را زودتر از برنامه زمان‌بندي شده به اتمام رساند.
تأمين هواي مطبوع رواق فوق از طريق 8 دستگاه هواساز با ظرفيت کلي حدود 227000 فوت مکعب بر دقيقه تأمين مي‌گردد و از طريق فن‌هاي برگشت، قابل تخليه از رواق مي‌باشد و براي شرايط استثنايي نيز سه دستگاه فن تخليه به ظرفيت کلي حدود 60000 فوت مکعب بر دقيقه پيش‌بيني شده است که به صورت کنترل هوشمند مي‌تواند هواي داخل رواق را مستقيماً به خارج تخليه نمايد.
توزيع هوا به وسيله کانال‌هاي فلزي از طريق يک تونل زيرزميني در وسط و دو نيم طبقه تأسيساتي در شمال و جنوب رواق انجام مي‌شود. به لحاظ ايجاد حداکثر شرايط ايمني، تأمين انرژي هواسازها از دو موتورخانه مرکزي قطاع 2 و 4 انجام مي‌شود.
رواق دارالحجه و ورودي‌هاي آن (شيخ طوسي و شيخ حرعاملي) با توجه به طرح بهينه‌سازي شبکه توزيع برق حرم از دو پست برق آزادي و کتابخانه و به صورت کاملاً اضطراري (بدون قطع برق) تغذيه مي‌شوند.
بار پيش‌بيني ده براي رواق دارالحجه حدود 250 کيلووات و براي هر کدام از ورودي‌هاي شيخ طوسي و شيخ حرعاملي حدود 100 کيلووات است. سيستم روشنايي براي رواق و ورودي‌هاي آن جار لوستر، استفاده شده است.
براي اين رواق و فضاهاي جانبي مربوطه سيستم اعلام حريق و دوربين‌هاي مدار بسته در نظر گرفته شده و سيستم صوت آنها به صورت آنالوگ پيش‌بيني شده است. در محل هر يک از ورودي‌هاي شيخ طوسي و شيخ حرعاملي دو دستگاه پله برقي (مجموعً 4 دستگاه) و در رواق دارالحجه يک دستگاه آسانسور، جهت سهولت در رفت و آمد پيش‌بيني شده است.
از ديگر مزيت‌هاي اين رواق نسبت به ساير رواق‌هاي موجود در سطح اماکن متبرکه، علاوه بر موقعيت ويژه و تقرب به مرقد و سرداب مطهر و شريف امام، هم راستا بودن جهت زيارت و عبادت مي‌باشد، به نحوي که صفوف نمازگزاران پشت سر مبارک امام تشکيل مي‌گردد. لازم به ذکر است مدفن دو عالم رباني شيخ قزويني (در ضلع جنوبي) و شيخ نخودکي (در ضلع شمالي) در اين رواق مي‌باشد.
شايان ذکر است تمامي عمليات اجرايي عمراني و تأسيساتي انجام شده در اين رواق به وسيله کارشناسان، مهندسان، معماران، هنرمندان، استادکاران و کارگران متعهد و زحمتکش سازمان عمران و توسعه حريم حرم حضرت رضا(عليه‌السلام) و با حمايت‌ها، پشتيباني‌هاي همه جانبه و رهنمودهاي مقام منيع توليت عظماي آستان قدس رضوي، حضرت آيت ا... واعظ طبسي که همواره بر عملکرد روزانه پروژه نظارت عالي و اشراف داشتند و راهبري مديران ارشد مجموعه به ويژه مساعي، تلاش و پي‌گيري جناب آقاي مهندس مهدي عزيزيان، مديرعامل پيشين سازمان صورت گرفته و همزمان با فرخنده سالروز ولادت با سعادت حضرت مهدي امام صاحب العصر و الزمان عجل الله تعالي فرجه الشريف و روز جهاني مستضعفان در روز يکشنبه مورخ 27/5/1387 مطابق با پانزدهم شعبان المعظم سال 1429 ق به روي مشتاقان حضرتش گشوده خواهد شد.

مشخصات رواق دارالحجه
موقعيت: واقع در زير صحن انقلاب اسلامي
مساحت: 6799 مترمربع (با احتساب ورودي‌هاي طرفين 14000 مترمربع)
نما: ترکيب آيينه‌کاري گچ‌بري با رنگ‌آميزي، طلاکاري و نقره‌کاري
سازه: بتن مسلح
تعداد آسانسور: 1 دستگاه
تعداد پله برقي: 4 دستگاه
دسترسي: از طريق بست شيخ طوسي و شيخ حرعاملي، صحن انقلاب اسلامي، گنبد ا... وردي‌خان و رواق‌هاي دارالاجابه و دارالولايه
سطح آيينه‌کاري: 8800 مترمربع
سطح سنگ کاري: 8610 مترمربع

ورودي‌هاي رواق دارالحجه
در راستاي توسعه فضاهاي سرپوشيده زيارتي ـ عبادي حرم مطهر و احداث رواق دارالحجه در زير صحن انقلاب اسلامي، به منظور دسترسي به اين رواق دو ورودي اصلي در بست‌هاي شيخ طوسي و شيخ حرعاملي تعبيه گرديده است.

ورودي بست شيخ حرعاملي
ورودي بست شيخ حرعاملي با مساحت 4654 مترمربع (با احتساب فضاهاي جانبي آن) در ضلع شرقي اماکن متبرکه، زير بست شيخ حرعاملي واقع گرديده است که امکان دسترسي زائران را از طريق اين بست به رواق دارالحجه ميسر مي‌سازد. اين ورودي بر تعداد 122 ستون استوار گرديده است. به منظور سهولت در تردد زائران دو دستگاه پله برقي دو طرفه به صورت رفت و برگشت در ورودي آن در نظر گرفته شده است.

مساحت ورودي شيخ حرعاملي: 3350 مترمربع
مساحت پست برق: 600 مترمربع
حجم خاک‌برداري: 17000 مترمکعب
وزن آرماتوربندي: 1690 تن
حجم بتن‌ريزي: 8150 مترمکعب

ورودي بست شيخ طوسي
ورودي بست شيخ طوسي با مساحت 3650 مترمربع در ضلع غربي اماکن متبرکه، زير بست شيخ طوسي واقع گرديده است که امکان دسترسي زائران را از طريق اين بست به رواق دارالحجه ميسر مي‌سازد. اين ورودي بر تعداد 93 ستون استوار گرديده است که فاصله محور به محور ستون‌هاي مياني 10 متر و ستون‌هاي مجاور سازه‌هاي موجود (کتابخانه مرکزي، صحن جمهوري اسلامي و...) 333 متر است. به منظور سهولت در تردد زائران دو دستگاه پله برقي به صورت رفت و برگشت در ورودي آن در نظر گرفته شده است.
مساحت ورودي شيخ طوسي: 3650 مترمربع
مساحت فضاهاي جنبي (پست برق، اتاق هواساز): 1016 مترمربع
حجم خاک‌برداري: 30960 مترمکعب
وزن آرماتوربندي: 1333 تن
حجم بتن‌ريزي: 13715 مترمکعب

در پايان از خداي بزرگ مي خواهم که به مسئولان و دست اندر کاران فرهنگي و مذهبي کشور ما توفيقات اين چنيني را در ساير مجالات عنايت و همه شيفتگان به اهل بيت (ع) توفيق زيارت قبور مطهر آن پاکان و پيشوايان معصوم (ع) از جمله امام همام علي بن موسي الرضا (ع) را کرامت فرمايد.

• قبلی