اخلاقی و عبادی

نگاهي به اعمال عبادي و عرفاني ماه مبارک رمضان

ماه مبارک رمضان بار ديگر فرا رسيد و خداي مهربان بندگانش را مهمان سفره برکت و رحمت خويش قرار داد. ماهي که خداي عليم آن را به نام «شهر الله(ماه خدا)» ناميده و فضاي دل انگيز طاعت و عرفان را براي عابدان و عارفان مهيا ساخت.

ضمن عرض تبريک و تهنيت فرارسيدن اين ماه عظيم و جليل الهي مقاله اي را که چند سال پيش درباره موقعيت تاريخي و معنوي ماه مبارک رمضان در ماهنامه"پاسدار اسلام" منتشر نموده بودم، بخاطر تازگي مطالب و قابل استفاده بودن محتواي آن، بار ديگر آن را در دسترس کاربران ارجمند، به ويژه در اختيار مبلغان و خطباي گرانقدر اين ماه شريف قرار مي دهم. به اميد آن که براي خوانندگان عزيز مفيد و براي نويسنده پاداش معنوي و اخري در پي داشته باشد.

 ماه مبارک رمضان از جهت تاريخي نهمين ماه و از جهت ارزش معنوي مهمترين و شريفترين ماه سال هجري قمري است ودر نزد پيروان اديان الهي و توحيدي ، به ويژه دين حنيف ابراهيمي در جزيره العرب ، از اعتبار و موقيعيت ممتازي برخوردار بوده و در دين اسلام نيز ارزش مضاعفي پيدا کرد و علاوه بر وجوب روزه در اين ماه شريف ، بنا بر تصريح قرآن مجيد ، شب قدر در آن واقع شد و خود قرآن نيز در اين شب يک جا بر رسول خدا (ص) نازل گرديد و اصولا ماه مبارک رمضان از ديدگاه اسلام ، ماهي است که منتسب به پروردگار منان مي باشد و هر کسي حرمت اين ماه را نگه دارد، تبعا مهمان خداوند متعال خواهد بود. اما در نزد سالکان و طي کنندگان راه عرفان ، اولين ماه سال خودسازي و آغازين ايام طريق وصل به مقام عبوديت و معرفت مي باشد . دراين باب روايات فراواني وارد گرديده است.

به هرروي، پيامبراکرم(ص) در عظمت و شرافت اين ماه عزيز، در خطبه معروف خويش فرمود: ايها الناس، انه قد أقبل اليکم شهر الله بالبرکة و الرّحمة و المغفرة، شهر هو عند الله افضل الشهور، و ايامه افضل الأيام، و لياليه أفضل الليالي، و ساعاته افضل الساعات، و هو شهر دعيتم فيه الي ضيافة الله، و جعلتم فيه من اهل کرامة الله... (1)

يعني: مردم، ماه خدا با برکت و رحمت و بخشش گناهان نزديک است؛ ماهي که نزد خدا برترين ماه ها، روزهايش برترين روزها، شب هايش بهترين شب ها و ساعت هاي آن بهترين ساعت ها است؛ ماهي که در آن به ميهماني خدا دعوت شديد و شما را در اين ماه از کساني قرار داده اند که شايسته کرامت خدا هستند... (2)

عبدالله بن عباس از پيامبراکرم(ص) درباره فضيلت ماه رمضان و فوايد بي شمار آن براي امت اسلام روايتي نقل کرده است، که انسان را به شگفتي وا مي دارد. آن حضرت در فرازي از اين حديث شريف فرمود:و ان لله تعالي في آخر کلّ يوم من شهر رمضان عند الافطار ألف ألف عتيق من النّار، فاذا کانت ليلة الجمعة و يوم الجمعة ، أعتق في کلّ ساعة منهما ألف ألف عتيق من النّار، و کلّهم قد استوجبوا العذاب، فاذا کان في آخر يوم من شهر رمضان أعتق الله في ذلک اليوم بعدد ما أعتق من اوّل الشّهر الي آخره. (3)

يعني: خداوند متعال در آخر هر روز از ماه رمضان، به هنگام افطار يک ميليون نفر را و در شب جمعه و روز جمعه ‌‍‌(در اين ماه شريف ) در هر ساعت، يک ميليون نفر را که همگي سزاوار آتش جهنم اند، از أتش آزاد ميکند و هنگامي که أخرين روز ماه رمضان فرا رسد، در أن روز به تعداد کساني که از اول تا أخر ماه رمضان آزاد کرده است، بندگان گناهکار خويش را از آتش جهنم آزاد مي کند.

اميرمومنان علي بن ابي طالب(ع) در حديثي فرمود: نگوييد رمضان؛ زيرا نمي دانيد رمضان چيست؛ و اگر کسي گفت، بايد براي کفاره آن، صدقه دهد و روزه بگيرد. بلکه همانطوري که خداوند متعال فرموده است بگوييد: ماه رمضان. (4)

فضيلت و موقعيت ماه مبارک رمضان، بيش از آن مقداري است که ما بتوانيم در اين مقال بيان کنيم و بدين جهت به همين مقدار بسنده کرده و در اين جا تنها به برخي از اعمال عبادي و عرفاني آن اشاره مي کنيم:

الف - پيش از ورود به ماه مبارک رمضان:

آمادگي ورود به ماه خدا و پيدا کردن لياقت و صلاحيت روحي و رواني جهت حضور در ضيافت الهي در اين ماه عزيز، بسيار مهم وقابل توجه است و مومنان و عارفان نبايد ازآن غافل بمانند. در اين باب توصيه و تذکرهايي از سوي معصومين و اولياي ما وارد شده است که به برخي از آن ها اشاره مي کنيم:

1) بايد روح وروان خود را با دعا، استغفار، تلاوت قرآن کريم، توبه و انابه پذيراي اين مهماني بزرگ بنماييم. عبد السلام بن صالح هروي، معروف به ابا صلت گفت: درآ خرين جمعه ماه شعبان برمولايم امام رضا(ع) وارد شدم و آن حضرت در باره ورود به اين ماه و آمادگي درک آن، به من چنين فرمود: يا اباالصلت ان شعبان قد مضي اکثره و هذا آخر جمعه فيه، فتدارک فيما بقي تقصيرک فيما مضي منه، و عليک بالاقبال علي مايعنيک، و اکثر من الدعاء و الاستغفار و تلاوه القرآن، و تب الي الله من ذنوبک، ليقبل شهر رمضان اليک و انت مخلص لله عزوجل، و لا تدعن امانه في عنقک الا اديتها، و في قلبک حقدا علي مومن الا نزعته، و لا ذنبا انت مرتکبته الا اقلعت عنه، و اتق الله و توکل عليه في سرک امرک و علانيتک"ومن يتوکل علي الله فهو حسبه ان الله بالغ امره قد جعل لکل شيئ قدرا " (5)  و اکثر من ان تقول فيما بقي من هذا الشهر:" اللهم ان تکن غفرت لنا فيما مضي من شعبان فاغفر لنا فيما بقي منه " فان الله تبارک و تعالي يعتق في هذا الشهر رقابا من النار لحرمه شهر رمضان.(6)

يعني: اي ابا صلت، بيشتر شعبان گذشت و اين آخرين جمعه آن است؛ کوتاهي گذشته خود را در اين ماه جبران کن، بسيار دعا و استغفار کن و خيلي قرآن بخوان؛ و از گناهانت توبه کن، تا وقتي ماه رمضان مي آيد مخلص براي خدا باشي و هيچ امانتي  بر گردنت نباشد مگر اين که آن را ردکني و هيچ کينه اي از مومني در دلت نباشد مگر اين که آن را از بين ببري و از هر گناهي که انجام مي دهي، دست برداري، تقواي خدا را پيشه کن و در نهان و آشکار به او توکل کن" و کسي که به خدا توکل کند براي او کافي خواهد بود" و در باقيمانده اين ماه، اين دعا را زياد تکرار کن :" خدايا، اگر در اين مدت که از شعبان گذشته، مارا نبخشيده اي، در مدتي که از آن مانده است مارا بيامرز" زيرا خداوند متعال به احترام ماه رمضان، در اين ماه افراد زيادي را از آتش رها مي کند. (7)

از امام علي بن ابي طالب (ع) نيز روايت شده است: عليکم في شهر رمضان بالاستغفار والدعاء، اما الدعاء فيدفع عنکم البلاء، واما الاستغفار فيمحو ذنوبکم.( 8)

2) وصل شعبان به رمضان.

مي توان با روزه گرفتن آخرين روزهاي ماه شعبان ، اين ماه را به ماه رمضان وصل  و ثواب روزه هردو ماه را دريافت کرد. از امام جعفر صادق (ع) روايت شد : من صام ثلاثه ايام من آخر شعبان و وصلها بشهر رمضان ، کتب الله له شهرين متتابعين (9) ؛ هرکه سه روز آخر ماه شعبان را روزه بگيرد و آن را به روزه ماه رمضان وصل نمايد ، خداوند متعال ثواب دوماه روزه پشت سرهم ( هردو ماه شعبان و رمضان ) را براي وي منظور مي نمايد.

3) خواندن دعاهاي وارده.

سيد بن طاووس (ره) در اقبال الاعمال گفت: ما از طرق متعدد به اين روايت دسترسي پيدا کرديم که امام صادق(ع) در آخرين شب ماه شعبان و در شب اول ماه رمضان، اين دعا را مي خواند: اللهم ان هذا الشهر المبارک، الذي انزلت فيه القرآن، وجعلته هدي للناس و بينات من الهدي و الفرقان قد حضر، فسلمنا فيه و سلمنا منه، و سلمه لنا و تسلمه منا، في يسر منک و عافيه ....( 10)

4) زيارت امام حسين(ع).

براساس روايات متعدد، زيارت حضرت اباعبد الله الحسين(ع) در اين ماه عظيم ثواب فراواني دارد.  از جمله در روايتي از امام جعفر صادق(ع) آمده است:  زيارت امام حسين(ع) در يکي از شب هاي اول، پانزده و آخر ماه رمضان موجب عفو و ريزش گناهان انسان مي گردد و ثواب حج وعمره را براي وي در پي خواهد داشت .( 11 ) و در حديثي ديگر فرمود: من زار قبر الحسين (ع) في شهر رمضان و مات في الطريق، لم يعرض و لم يحاسب و يقال له: ادخل الجنه آمنا.(12)

يعني: هرکه قبر اباعبدالله الحسين(ع) را درماه رمضان زيارت کند و در اين راه بميرد(در روز قيامت) جلويش گرفته نمي شود و از او بازخواست نمي گردد و به وي گفته مي شود: با کمال امنيت و آرامش وارد بهشت شويد.

5) شناخت هلال رمضان.

يکي از وظايف مومنان و روزه گيران شناخت هلال رمضان است، تا روز بعد را به عنوان اولين روز ماه مبارک رمضان روزه بگيرند. براي شناخت هلال رمضان، راه هاي فني و روايي مختلفي وجود دارد که در اين بحث، جاي پرداختن به آن ها نيست. برخي از علما و دانشمندان شيعه، از جمله سيد بن طاووس(ره) در الاقبال و شيخ کليني(ره) در الکافي به بعضي از آن ها اشاره کرده اند.(13)

6)  دعاي رويت هلال.

از سنت هاي رايج مومنان در آخرين دقايق آخرين روز ماه شعبان، رويت هلال رمضان و خواندن دعاي ماثوره است. در اين باره دعاهاي زيادي وارد شده است. از جمله اين دعاء که از رسول خدا (ص) روايت شده است: اللهم اهله علينا بالامن و الايمان،و السلامه و الاسلام، و العافيه المجلله و دفع الاسقام، و الرزق الواسع، و العون علي الصلاه والصيام و القيام و تلاوه القرآن. اللهم سلمنا لشهر رمضان، و تسلمه منا و سلمنا فيه، حتي ينقضي عنا شهر رمضان، و قد عفوت عنا و غفرت لنا و رحمتنا.(14)

ب -  اعمال مشترک ماه مبارک رمضان

1- خواندن دعا و مناجات.

دعاها و مناجات فراواني از امامان معصوم(ع) در اين ماه وارد شده است که به طور مشترک در تمامي اين ماه مي توان خواند. مانند دعاي: اللهم ارزقني حج بيتک الحرام...، پس از هر نماز واجب؛ دعاي: يا علي يا عظيم، يا غفور يا رحيم...، پس از هر نماز واجب؛ دعاي: اللهم ادخل علي اهل القبور السّرور...، پس از هر نماز واجب و دعاي: اللهم لک صمت و علي رزقک افطرت و عليک توکلت فتقبل مني، به هنگام افطار. (15)

2- خواندن قرآن.

ماه رمضان، ماه نزول قرآن است. بدين لحاظ سفارش فراوان در خواندن قرآن و تدبر و تفکر در آن شده است و چه خوب است که مومنان در هرچند روز وحتي در هر روز يک ختم قرآن نمايند. امام محمد باقر(ع) در روايتي فرمود: لکل شيئ ربيع، و ربيع القرآن شهر رمضان(16)؛ براي هرچيزي بهاراست و بهار قرآن ماه رمضان مي باشد.

برخي از ائمه اطهار(ع) در اين ماه، چهل ختم قرآن و حتي گاهي زيادتر از آن انجام مي دادند. (17)

3- ذکر استغفار و گفتن "لا اله الا الله" و صلوات فرستادن بر محمد و آل محمد(ص). (18)

4- صدقه دادن و افطار دهي به روزه داران، اگر چه به چند دانه خرما و يا شربتي از آب باشد. پيامبر اکرم (ص) در روايتي فرمود : من فطر في هذا الشهر مومنا صائما ، کان له بذلک عند الله عزو جل عتق رقبه مومنه ، و مغفره لما مضي من ذنوبه . فقيل : يا رسول الله ليس کلنا نقدر ان نفطر صائما ؟ فقال : ان الله تبارک و تعالي کريم يعطي هذا الثواب منکم من لم يقدر الا علي مذقه من لبن يفطر بها صائما ، او شربه من ماء عذب ، او تميرات لايقدر علي اکثر من ذلک  (19)

5- خواندن نمازهاي مستحبي.

ماه رمضان ، فرصت مناسبي براي نمازو راز ونياز بامعبود محبوب است  ، به ويژه قضاي نمازهاي واجب فراموش شده ويا ترک شده . هم چنين بجا آوردن نمازهاي مستحبي فراواني که براي اين ماه تعيين شده است . مانند خواندن هزار رکعت نماز در مجموع اين ماه شريف. بدين گونه که در دهه اول و دهه دوم در هر شبي بيست رکعت خوانده شود، که هر دو رکعت به يک سلام باشد؛  که هشت رکعت آن را پس از نماز مغرب و دوازده رکعت آن را پس از نماز عشا به جا آورد.

در دهه سوم، در هر شبي سي رکعت، به مانند شب هاي دهه اول و دهه دوم، که مجموع أن ها، هفتصد رکعت مي گردد و باقي مانده را که سيصد رکعت مي باشد در سه شب قدر، و هر شبي يکصد رکعت به جا آورد. (20)

گفتني است، که اين نماز، غير از نمازهاي مستحبي معمولي، مانند غفيله و نافله است، که آن ها نيز به جاي خويش اقامه گردند.

6- صله رحم و ديدار از والدين و فاميلان نزديک و زيارت برادران مومن.

7- زيارت معصومين(ع)، به ويژه اميرمومنان(ع) و امام حسين(ع). (21)

8- اعتکاف.

در تمام ايام ماه مبارک رمضان، به خصوص در دهه سوم اين ماه شريف، اعتکاف در مساجد از سنت مي باشد. (22)

به هر روي، اين ماه، ماه عبادت و بندگي در درگاه خداي سبحان است وبزرگان و پيشوايان معصوم ما براي آن اهميت ويژه اي قايل بوده و حساب خاصي براي آن باز مي نمودند. در روايتي ازامام صادق (ع) آمده است : کان علي بن الحسين (ع)  اذا کان شهر رمضان لم يتکلم الا بالدعاء ، والتسبيح ، والاستغفار ، والتکبير فاذا افطر قال: اللهم ان شئت ان تفعل فعلت (23)

يعني: امام زين العابدين (ع) سيره اش به اين بود هرگاه ماه رمضان مي رسيد، سخني نمي گفت مگر به دعاء ،  تسبيح ،  استغفار و تکبير . همين که وقت افطار مي رسيد مي گفت : خدايا اگر بخواهي (چيزيرا) انجام دهي مي دهي .

آنان که معصوم و پاک و پاکيزه سرشت بودند چنين رفتار و کرداري داشتند ، ما ها که جايزالخطا و پرونده اعمالمان سنگين و تيره است ، بايد بيشتربه فکرخود بوده و از فيوضات ارزشمند اين ماه شريف بهره فراوان تري ببريم ولذاهر چه مي توانيم  بايد تلاش و کوشش کنيم  و ذخيره اي از اين ماه براي آخرت خويش تهيه کرده و خود را از گمراهي و ارتکاب به معصيت دور نگه داريم .

ج- اعمال ليالي قدر

شب هاي قدر ( نوزدهم، بيست و يکم و بيست و سوم ماه رمضان ) شب هاي بزرگ و شريف سال است و در تمامي سال، شبي به عظمت و فضيلت آن ها نمي رسد و عمل عبادي در اين شب ، بهتر از عمل در هزار ماه است و در چنين شبي قرآن کريم بر پيامبراکرم(ص) نازل گرديد و قلب شريف آن حضرت با انوار آيات الهي منور گرديد. هم چنين در شب قدر، تقدير امور سال از سوي پروردگار متعال انجام مي گيرد و فرشتگان و روح ( که اعظم فرشتگان است) در اين شب به اذن پروردگار متعال بر زمين نازل مي شوند و به محضر امام زمان(ع) مشرف شده و آن چه براي هر کسي مقدر شده است، بر امام زمان(ع) عرضه مي کنند. سوره قدر (نود و هفتمين سوره قرآن مجيد) در خصوص همين شب نازل گرديد.

به هر روي، أعمال و عبادات شب هاي قدر بر دو دسته اند:

دسته اول: اعمالي که به طور مشترک، در هر سه شب انجام مي گيرند.

دسته دوم: اعمال مخصوص هر يک از سه شب قدر.

اما اعمال مشترک ليالي قدر عبارتند از:

1- غسل.

بهتر است مقارن غروب آفتاب روز قبل ، اين غسل را انجام دهد و با همان، نماز مغرب شب نوزدهم را به جاي آورد.

2- نماز شب قدر.

اين نماز دو رکعت است، که در هر رکعت پس از حمد، هفت بار سوره توحيد را قرائت کند و پس از سلام، هفتاد بار بگويد: استغفرالله و اتوب اليه.

3- قرآن به سر نمودن و خدا را به معصومين(ع) سوگند دادن.

4- زيارت مخصوص امام حسين(ع).

5- شب زنده داري (احياء).

6- صد رکعت نماز، به پنجاه سلام ، که در هر رکعت پس از حمد، ده بار سوره توحيد را قرائت کند.

7- خواندن دعاي جوشن کبير.

8 - خواندن دعاهاي وارده ديگر.

اما اعمال مخصوص هريک از سه شب قدر :

الف - شب نوزدهم ماه رمضان

اعمال عبادي اين شب بزرگ ، عبارتند از:

1- صد بار استغفار.

2- صد بار لعن بر قاتلان اميرمؤمنان(ع) ( اللهم العن قتله اميرالمؤمنين)

3- خواندن دعاي: اَللهم اجعل فيما تقضي و تقدّر ...

4- خواندن دعاهاي مأثوره ديگر.

ب - شب بيست و يکم ماه رمضان، دومين شب قدر

فضيلت شب بيست و يکم ماه رمضان از فضيلت شب نوزدهم ماه رمضان زيادتر است.اعمال مشترکه اي که در آن جا ذکر کرده ايم، براي شب بيست و يکم نيز جاري است.

از روايات متعدد به دست مي آيد، که شب قدر، يکي از دو شب بيست و يکم و بيست و سوم ماه رمضان است. از باب نمونه، به اين دو روايت توجه فرماييد:

1- عن حمران قال: سئلت أبا عبدالله(ع) عن ليله القدر، قال: هي في اِحدي و عشرين و ثلاث و عشرين.

2- عن عبدالواحد بن المختار الأنصاري قال: قلت لأبي جعفر(ع): أخبرني عن ليله القدر، قال: التمسها في ليله اِحدي و عشرين و ثلاث و عشرين، فقلت: أفردهالي، فقال: و ما عليک أن تجتهد في ليلتين.

به هر روي، اعمال اين شب عظيم عبارتند از:

1- آغاز اعتکاف در مسجد.

2- رفتن به سوي مرقد مطهر اباعبدالله الحسين(ع) و شب زنده داري در آن مکان شريف .

3- خواندن اين دعا در هر شب از دهه آخر ماه رمضان: اعوذ بجلال وجهک الکريم ان ينقضني عني ...

4- خواندن اين دعا : اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شريک له ، و اشهد ان محمدا عبده و رسوله و اشهد ان الجنه حق و...

5- خواندن اين دعا ، پس از هر فرائض و نوافل: اللهم أدّعنا حقّ ما مضي ...

6- خواندن اين دعا در هر شب از دهه آخر ماه رمضان: اللهم انّک قلت في کتابک المنزل شهر رمضان ...

7- خواندن دعاي: يا مولج الليل في النهار و مولج النهار في الليل ...

8- خواندن دعاي: لا اله الا الله مدبر الامور،و مصرف الدهور و...

ج - شب بيست و سوم ماه مبارک رمضان: سومين شب قدر.

گرچه وجود شب قدر در ميان سه شب از ماه مبارک رمضان، يعني شب هاي نوزدهم، بيست و يکم و بيست و سوم محتمل است، وليکن احتمال دو شب آخري بيشتر است.

هم چنين در بين دو شب آخر، شب بيست و سوم احتمالش بيشتر است. بلکه از برخي روايات و توصيه هاي پيامبر(ص) و امامان معصوم(ع) به اصحاب و خانواده خويش، به دست مي آيد که شب قدر، متعيناً شب بيست و سوم ماه رمضان است.

ضمره انصاري از پدرش روايت کرد، که وي از پيامبراکرم(ص) شنيده است که شب قدر، شب بيست و سوم است .

هم چنين " زراره " از عبدالواحد بن مختار انصاري روايت کرد: سألت اباجعفر(ع) عن ليله القدر، فقال: أخبرک و الله ثم لا أعمي عليک، هي اول ليله من السّبع الآخر.

يعني : از امام محمد باقر(ع) پرسيدم: شب قدر چه شبي است؟ آن حضرت فرمود: به خدا سوگند، تو را به آن خبر مي دهم. پس فراموشت نشود و آن نخستين شب هفته آخر ( ماه رمضان ) است.

زراره پس از نقل حديث گفت: آن ماه رمضان، بيست و نه روز بود. بنابراين نخستين شب هفته آخر، همان شب بيست و سوم خواهد بود. اما از اين که معصومين(ع) آن را بالخصوص تعيين نمي کردند، بدين جهت بود که مسلمانان از اين ماه شريف، مخصوصاً در اين سه شب بزرگ رمضان، با شب زنده داري و عبادت زياد، ثواب بيشتري نصيب خود نمايند.

به هر روي اين شب به مانند شب هاي قدر ديگر، أعمال مشترک و أعمال ويژه اي دارد، که اعمال مشترک آن ها را در شب نوزدهم بيان کرديم.

اما اعمال ويژه اين شب عبارتند از:

1- غسل.

بريد بن معاويه نقل کرد که امام صادق(ع) را ديدم که يک بار در سر شب و يک بار در آخر شب بيست و سوم ماه رمضان غسل نمود.

2- خواندن دعايي که در آثار علما و محدثين قديم شيعه يافت شده است: اللهم اِن کانَ الشّک في أنّ ليله القدر فيها أو فيماتقدّمها واقع ، فانه فيک وفي وحدانيک ...

3- خواندن دعاي روايت شده از رسول خدا(ص):َسبوح قدّوس رِبُّ الملائکه و الرّوح ...

4- خواندن دعاي دهه آخر ماه رمضان: َيا ربّ ليله القدر و جاعلها خيراً من الف شهر ...

5- خواندن دعاي:اللهم اِياکَ تعمدت الليله بحاجتي و بک انزلت فقري...

6- خواندن دعاي: اللهم اجعلني من أوفر عبادک نصيباً من کل خير...

7- خواندن دعاي:اسألک مسألهَالمسکين المستکين، و ابتهل اليک ...

8- خواندن دعاي: اللهم ِاِني اسئلک سئوال المسکين المستکين، و ابتغي اليک ...

9- خواندن دعاي: اللهمِ اجعل فيما تقضي و فيما تقدّر من الأمر المحتوم ...

10- قرائت سوره هاي عنکبوت، روم و دخان و هزار بار سوره قدر.

11- دعاي امام حسن(ع) در شب قدر: يا باطناً في ظهوره و يا ظاهراً في بطونه ...

12- زيارت امام حسين(ع) .

13- دعا براي هدايت گمراهان و دعا براي استمرار و استحکام توفيق اهل توفيق و ايمان.

14- شب زنده داري و عبادت در مسجد.

15- خواندن و تکرار کردن دعاي فرج آقا امام زمان(ع): اللهم کن لوليک الحجه بن الحسن(ع) ...

16- خواندن دعاي: اللهم امدد في عمري و اوسع في رزقي ... (24)

از خداوند منان مسئلت مي نمايم که ما و همه مومنان و پيروان مکتب اهل بيت (ع) را در اين ماه عزيز و شريف ، مهمان ضيافت و خوان گسترده خويش قرارداده و با بخشايش گناهان و خطاياي ما ، سعادت دنيا و آخرت را نصيبمان بفرمايد و قلب نازنين مولا و سرورمان حضرت حجه الحسن (ارواحنا لمقدمه الفداه) را از ما خشنود وراضي بگرداند .

-------

منابع:

1. الاقبال بالاعمال الحسنه (سيد بن طاووس)، ج1، ص 26

2. ترجمه المراقبات (ميرزا جواد ملکي تبريزي)، ص 211؛ مفاتيح الجنان (شيخ عباس قمي)، فضيلت ماه رمضان.

3. الاقبال بالاعمال الحسنه، ج1 ، ص 24

4. همان، ص 28

5 - سوره طلاق ، آيه 36

6- الاقبال بالاعمال الحسنه ، ج 1 ، ص 42

7- ترجمه المراقبات ، ص 190

8- الکافي ( شيخ کليني ) ، ج 4 ، ص 88 ؛ الاقبال بالاعمال الحسنه ، ج 1 ، 69

9- الاقبال بالاعمال الحسنه ، ج 1 ، ص 43

10- همان ، ص 43

11- همان ، ص 46

12- کامل الزيارات - ابن قولويه - ص 546

13- الکافي ، ج4 ، ص 78 ؛  الاقبال بالاعمال الحسنه ، ج1 ، ص 56

14- الاقبال بالاعمال الحسنه ، ج1 ، 62  ؛ الکافي ، ج 4 ، ص 70 ؛ من لايحضره الفقيه - شيخ صدوق - ج 2 ، ص 96

15- مفاتيح الجنان ، اعمال مشترک ماه رمضان ؛  الاقبال بالاعمال الحسنه ،ج1 ، ص 246

16- الکافي ، ج 2 ، ص 630

17-الاقبال بالاعمال الحسنه ، ج1 ،ص 231

18- مفاتيح الجنان، اعمال مشترک ماه رمضان ؛  ترجمه المراقبات، ص 243.

19- الاقبال بالاعمال الحسنه،ج1، ص 38؛ ترجمه المراقبات؛ ص 280 ؛ المحاسن - البرقي - ج2 ، ص396

20- وقايع الايام ( شيخ عباس قمي ) ، ص 15؛ الاقبال بالاعمال الحسنه،ج1، ص 46 ؛ ترجمه المراقبات ، ص 267

21- الاقبال بالاعمال الحسنه، ج1، ص 45

22- همان، ص 230

23- الصحيفه السجاديه ( ابطحي) ، ص 313

24- نک : الکافي ( شيخ کليني ) ، ج2 ؛ الاقبال بالاعمال الحسنه (سيد بن طاووس)، ج1، از ص 313 الي 387 ؛  مفاتيح الجنان (شيخ عباس قمي)، اعمال شب بيست و يکم ماه رمضان ؛ وقايع الايام (شيخ عباس قمي)، از ص 38 الي 45 .

• قبلی