جنبش ها و قیام های شیعی

درگذشت ناصر کبير حاکم علوي طبرستان

درگذشت  ناصر کبير حاکم علوي طبرستان(بيست و سوم شعبان، سال 304 هجري قمري)

سيد ابومحمد، حسن بن علي، بن حسن، بن علي، بن عمرِاشرف، بن امام زين العابدين(ع)، معروف به "ناصر کبیر" و "حسن اطروش"، چهارمين مبارز علوي است كه در طبرستان به زمامداري نايل آمد و موجب بسط و گسترش تشیع در شمال ایران گردید.
پيش از وي، حسن بن زيد، معروف به داعي كبير و مؤسس سلسله علويان در طبرستان، از سال 250 تا 270 قمري و سيد ابوالحسن احمد بن محمد از سال 270 تا 271 و سيد محمد بن زيد برادر حسن بن زيد، معروف به داعي الي الحق از 271 تا 287 هجری قمري بر منطقه سرسبز طبرستان (شامل استان های فعلی مازندران، گلستان و سلسله جبال البرز و بخش هايي از استان های سمنان، تهران و گیلان) زمامداري نمودند و نخستين حكومت شيعي، به مذهب زيدي را در شمال ايران پايه گذاري كردند.

در سال 287 قمري، سپاهيان اسماعيل بن احمد ساماني به فرماندهي محمد بن هارون سرخسي از سمت خراسان به طبرستان هجوم آورد و لشكريان سيد محمد بن زيد را با شكست و اضمحلال مواجه نمودند و در اين نبرد، خود سيد محمد و بسياري از لشكريانش به شهادت رسيدند و يكي از فرزندانش به نام ابوالحسين بن محمد و به همراه تعدادي از علويان و هوادارانشان اسير گرديدند و با اين شكست، حكومت سادات علوي، از نژاد امام حسن مجتبي(ع) در طبرستان پايان پذيرفت و به مدت 15 سال اين ناحيه زيبا و سرسبز در اختيار سامانيان قرار گرفت و در اين مدت، چند بار سيد ابومحمد ناصر كبير، اقدام به جنبش و قيام بر ضد سامانيان نمود، که مع الأسف با عدم موفقيت و ناکامی روبرو گرديد.
ولی در سال 301 هجری قمري بار دیگر این عالم خستگی ناپذیر اقدام به قیام نمود و مبارزان فراوانی از ديلم ( گيلان ) و مازندران براي وي مهيا و زمينه جنبش سراسري علويان فراهم شد و در این مرتبه ناصر كبير با جان فشانی های شیعیان شمال ایران توانست قدرت اهریمنی سامانیان را شکست داده و به اقدامات شیعه ستیزی آنان خاتمه دهد و بار دیگر پرچم ظفرمند سفید علویان را در ساسر طبرستان به اهتزاز در آورد.
در حكومت ناصر كبير، افرادي چون سيد حسن بن قاسم (معروف به داعي صغير) داماد و پسرعموي ناصر كبير و سيد ابوالحسين احمد و سيد ابوالقاسم جعفر (از فرزندان ناصر كبير) و سيد عبدالله بن حسن عقيقي، تلاش هاي فراواني براي استقرار حكومت شيعي علوي به عمل آوردند.
 گفتني است كه با قدرت گرفتن ناصر كبير، حكومت علويان طبرستان ،از تیره حسنی به تيره حسيني منتقل گرديد.
ناصر كبير، علاوه بر فعاليت هاي سياسي و اجتماعي، داراي مقام ممتاز علمي و مذهبي بود. وي، از ذوق و طبع شاعري برخوردار و در زمينه فقه، نسب شناسي، كلام و عقايد اسلامي، تفسير و ديگر رشته هاي علوم اسلامي، يد طولايي داشت و كتاب هاي متعددي تأليف نمود.
از نظر مذهبی، با اين كه خود ناصر كبير در ظاهر، بر مذهب زيديه باقی بود، برخي از فرزندانش مانند ابوالحسين احمد و فرزندزادگان و نوادگان وي، پيرو مذهب اماميه اثني عشري بوده و در اين راه به مقامات علمی و معنوی والايي دست يافتند.

سيد مرتضي و سيد رضي، كه از عالمان برجسته شيعه اماميه و از بزرگان اين طايفه شريفه مي باشند، از نوادگان دختري ناصر كبير بوده اند. نام مادرشان فاطمه دختر حسين بن ابوالحسين احمد بن ناصر كبير بوده است.

سيد مرتضي(ره) به احترام جد مادري اش ناصر كبير، يك صد مسئله فقهي وي را مورد تصحيح قرار داد و با نام "ناصريات" تأليف و منتشر نمود.

ناصر كبير از ياران داعي كبير و برادرش محمد بن زيد، معروف به داعي الي الحق بود و در جنگ محمد بن زيد با سپاهيان ساماني حضور چشمگير داشت و در آن نبرد بزرگ، زخمي شد و بر اثر آن، شنوايي خود را از دست داد و به خاطر ناشنوا بودنش به "اطروش" معروف گرديد.

سرانجام ناصر كبير پس از چهار سال حكومت مقتدرانه و در 74 سالگي، در بيست و سوم و به روايتي بيست و پنجم شعبان سال 304 قمري در آمل (از شهرهاي تاريخي و معروف مازندران) دار فاني را وداع گفت.(1)

منابع:

1- نك: تاريخ طبرستان (بهاءالدين بن اسفنديار)، ص 259؛ تاريخ مازندران (ملا شيخ علي گيلاني)، ص 67؛ استراباد و گرگان در بستر تاريخ ايران ، ص 83؛ تاريخ ابن خلدون ، ج2، ص 570؛ منتهي الآمال ، ج2، ص 46؛ تاريخ طبرستان (اعتماد السلطنه)، ص 140؛ وقايع الايام ، ص 351؛ مستدرك سفينة البحار ، ج5، ص 231