تاریخی و رجالی

تثبيت نخستين تاريخ اسلام

پرسش: بفرمایید تاریخ اسلام(یعنی تاریخ هجری قمری) از چه زمان و توسط چه کسی برای مسلمانان تعیین گردید؟
 
پاسخ: هنگامى كه رسول خدا (ص) در ماه ربيع الاوّل، از مكّه به يثرب هجرت نمود و اين شهر، به «مدينة الرسول» معروف گرديد و سر آغاز حيات ديگرى براى اسلام و پيامبر اكرم(ص) قرار گرفت، آن حضرت، فرمان داد كه همين زمان را مبدأ تاريخ اسلام تعيين كنند. از آن هنگام تا زمان خليفه دوّم، تاريخ اسلام را با ماه قمرى تعيين مى‏ نمودند. مثلا مى‏ گفتند: نخستين ماه هجرت، دوّمين ماه هجرت، سوّمين ماه هجرت و همين طور بقيه ماه‏ها. تا اين كه در عصر خلیفه دوم(عمر بن خطّاب)، به عنوان يك تاريخ رسمى و به صورت سال قمرى، تعيين و تدوين گرديد.(1)

 از سوى ديگر، با دقت و تأمل در نامه‏ هاى پيامبر اسلام (ص) كه بسيارى از آن‏ها در منابع تاريخى و روايى مسلمانان موجود است، به روشنى ثابت مى‏ شود كه خود آن حضرت، نخستين كسى بود كه هجرت سرنوشت ساز خويش را مبداءِ تاريخ اسلام شناخت و نامه‏ ها و مكاتبات خود با سران قبيله‏ ها و شخصيت‏ هاى بارز را با اين تاريخ، مورّخ ساخت.(2)

بنا بر این، تاریخ اسلام در ماه ربیع الاول سال اول هجرت، توسط رسول خدا(ص) تعیین و تثبیت گردید. ولى عمر بن خطاب در سال 16 هجری قمرى پس از مشورت و گفت و گو با صحابه كبار و بزرگان مهاجر و انصار، نظر امير مؤمنان على بن ابى طالب(ع) را كه بر گرفته از سيره عملى و گفتارى رسول خدا(ص) بود، برگزيد و به پيشنهاد آن حضرت، مبداءِ تاريخ اسلام را، هجرت پيامبر اسلام (ص) به مدينه منوّره تعيين و تثبیت نمود و به دست اندر كاران حكومتى ابلاغ کرد.(3)
----------------------------------

منابع:
1- تاريخ الطبرى(محمد بن جریر طبری)، ج 2، ص 388
2- فرازهايى از تاريخ پيامبر اسلام(ص)(جعفر سبحانی)، ص 202
3- تاريخ الطبرى(محمد بن جریر طبری)، ج 2، ص 388؛ تاريخ مدینة دمشق(ابن عساکر)، ج 1، ص 37 و روز شمار تاريخ اسلام(ماه محرم)(سید تقی واردی)، ص 137

• بعدی