درگذشت محمد بن عثمان، دومين نايب امام زمان(عج)
(آخر جمادي الاولي، سال 305 هجري قمري)
ابوجعفر، محمد بن عثمان بن سعيد عَمري اسدي، دومين نايب و وكيل منصوب امام زمان(عج) بود كه پس از وفات پدرش عثمان بن سعيد، در ايام غيبت صغراي امام زمان(عج) به اين مقام برگزيده شد.
پدرش عثمان بن سعيد عَمري اسدي، نايب سه امام معصوم(ع)، يعني نماينده امام هادي(ع)، امام حسن عسكري(ع) و امام زمان(ع) و مورد اطمينان آن بزرگواران بود و در مقام و شخصيت وي، روايات چندي از اين امامان معصوم(ع) وارد گرديده است.
فرزندش محمد بن عثمان نيز به مانند پدر، مورد اطمينان امام معصوم(ع) بود. امام حسن عسكري(ع) درباره وثاقت اين پدر و پسر، به يكي از يارانش فرمود: العَمري (عثمان بن سعيد) و ابنه ثقتان، فما أدّيا اليك فعنّي يؤدّيان، فلمّا قالا لك فعنّي يقولان، فاسمع لهما و أطعهما، فانّهما الثقتان المأمونان.(1)
يعني: عثمان بن سعيد عَمري و فرزندش محمد بن عثمان، مورد اطمينان و اعتمادند. پس آن چه به تو مي رسانند، از سوي من ادا مي كنند. بدين جهت هر گاه، چيزي به تو بگويند، بدان كه از سوي من به تو گفته اند. از آن دو شنوايي داشته و آنان را پيروي نما. زيرا آن دو مورد اطمينان و امنيتند.
آن گاه كه عثمان بن سعيد وفات يافت، توقيعي شريفي از ناحيه مقدسه به دست بزرگان شيعه رسيد كه صراحت در نمايندگي و مقام نيابت و وكالت فرزندش محمد بن عثمان داشت.
از آن پس، وي واسطه ميان شيعه و امامشان حضرت مهدي(ع) شد.(2)
وي، علاوه بر مقام معنوي و افتخار نيابت امام غايب(ع)، خود از علما و فقهاي بزرگ شيعه و داراي تأليفات متعددي بود. از دخترش ام كلثوم روايت شده است كه پدرش محمد بن عثمان(ره) چند جلد كتاب در فقه شيعه تأليف كرده بود، كه تمامي آن ها را از امام حسن عسكري(ع) و فرزندش حضرت مهدي(ع) و هم چنين از پدر خود عثمان بن سعيد اخذ كرده بود و به هنگام وفات خويش، آن ها را به ابوالقاسم حسين بن روح نوبختي تحويل داد.(3)
اين مرد بزرگ و پدر ارجمندش به مدت پنجاه سال نمايندگي سه امام معصوم(ع) را بر عهده داشتند. سرانجام در آخرين روز جمادي الاولي، در سال 305 و به قولي سال 304 قمري وفات يافت و طبق سفارش او كه برگرفته از توقيع شريف ناحيه مقدسه بود، ابوالقاسم حسين بن روح نوبختي جانشنين وي گرديد.
پس از وفات حسين بن روح نوبختي، در شعبان سال 326 قمري، علي بن محمد سمري جانشين وي شد. بدين ترتيب، اين چهار نفر در ايام غيبت صغراي امام زمان(ع) نايب و وكيل آن حضرت بودند. ولي پس از وفات علي بن محمد سمري، ديگر وكيل منصوبي معرفي نشد و ايام غيبت كبراي آن حضرت آغاز گرديد.(4)
منابع:
1- طرائف المقال ، ج2، ص 323
2- همان، ص 324
3- منتهي الآمال، ج2، ص 506
4- نك: خلاصة الأقوال ، ص 250؛ طرائف المقال، ج2، ص 323؛ معجم رجال الحديث ، ج71، ص 295؛ تاج المواليد ( از مجموعه نفيسه ) ، ص 65؛ منتهي الآمال ، ج2، ص 503